Het spionageverhaal van Andy Archer

De geschiedenis van Radio Northsea International kent twee perioden. De eerste begon op 23 januari 1970, toen de eerste testuitzendingen werden ontvangen op de 6210 kHz in de korte golf en niet veel later ook in de FM-band via de 102 Mhz. De betreffende testuitzendingen werden verzorgd door Horst Reiner en Roger Day. Kort daarop begon het station met programma's die zowel in het Duits als het Engels werden gepresenteerd. Op 16 februari van dat jaar werd ook de middengolfzender aan boord van het zendschip MEBO II aangezet en vanaf dat moment konden de programma's ook via diverse frequenties op de middengolf worden beluisterd. Een tijd lang tenminste, want al na acht maanden, op 24 september 1970, kwam er een einde aan de uitzendingen en daarmee aan de eerste periode van RNI.

De tweede uitzendperiode van RNI begon 14 februari 1971 met testuitzendingen, waarna de officiële heropening van het station plaatsvond op 20 februari 1971 en duurde tot en met 31 augustus 1974. Eerst was de presentatie alleen in het Engels, maar op 6 maart 1971 volgden ook Nederlandstalige programma's. In datzelfde jaar 1971 kwam de organisatie achter RNI vaak in de publiciteit, en niet alleen in positieve zin. Negatieve uitzonderingen vormden allereerst de rechtszaken met en tegen de Veronica-organisatie, waarmee de laatste partij poogde de herstarte uitzendingen van RNI te laten verbieden. In september 1970 had de Veronica-directie namelijk de eigenaren van het zendschip, de Zwitsers Meister en Bollier, de helpende hand toegestoken en hen een bedrag van een miljoen gulden ter beschikking gesteld, onder de voorwaarde dat ze nooit meer in de Nederlandse taal voor de Nederlandse kust uitzendingen zouden verzorgen. Toen dit toch gebeurde spande de Veronica-organisatie een rechtszaak aan. De rechter bepaalde echter dat hij geen uitspraak kon doen over deze aangelegenheid omdat de activiteiten plaatsvonden in internationale wateren en derhalve niet onder de jurisdictie van de Nederlandse justitie vielen.

Het herstel van de schade zou in eerste instantie in een haven gebeuren, maar de eigenaren van RNI zagen in dat dit wel eens zou kunnen betekenen dat het zendschip alsnog in beslag zou worden genomen. Men besloot de reparaties daarom op volle zee uit te voeren, waarbij onder meer een nieuwe brug werd geplaatst. De drie betreffende duikers, aan wie de directeur en een stafmedewerker van Veronica een forse som geld hadden toegezegd, werden vrijwel direct opgepakt, evenals twee andere Veronica-medewerkers. Allen werden ze veroordeeld tot een gevangenisstraf van een jaar. De duikers probeerden, na vrijlating, nog eenmaal de publiciteit te zoeken door een sit-down-demonstratie te houden voor de ingang van het Veronica-gebouw aan de Utrechtse Weg in Hilversum. De reden was dat men nooit voor de werkzaamheden was uitbetaald. De aanslag had wel tot gevolg dat er debatten werden gehouden in de Tweede Kamer, die later zouden uitlopen op meer uitgebreide debatten, de oprichting van een speciale hoorcommissie en uiteindelijk het invoeren van de anti-zeezenderwet.

Archer voegde eraan toen dat ook vanuit de telexkamer aan boord berichten zouden zijn uitgestuurd en dat de toegang tot deze ruimte voor deejays verboden was. Hij voegde daaraan toe dat niemand van de programmamakers zelf ook maar iets had uit te staan met de betreffende activiteiten. Toen ik die bewuste dag Archer's mededelingen in de Telegraaf las, werkte zijn verhaal flink op mijn lachspieren. Deze krant stond er onder aanhangers van de zeezenders nogal om bekend informatie te spuien, zonder andere bronnen te gebruiken. Hierdoor werd vaak niet de complete waarheid gepubliceerd. Zo ook die keer. Zelf liet ik vaak na de close-down de radio op RNI afgestemd staan. Soms werden de reguliere uitzendingen namelijk gevolgd door berichten van technici. Ook bleef de korte-golf-zender wel eens aan staan. Ik nam die uitzendingen dan op. In de tijd gebruikte ik een bandrecorder waarop, op langzaamste snelheid, een ultra-dunne tape liefst acht uur kon draaien. Versneld doorgespoeld kon je bij het afluisteren al snel constateren wanneer er een signaal werd uitgezonden. Meestal vond je dan altijd een paar minuten durend geluid van een opname, die versneld was uitgezonden, vaak vier keer zo snel als opgenomen. Door een paar minuten te spelen met de snelheden van mijn eigen recorder, kon ik de betreffende opname al snel op de normale spreeksnelheid krijgen. Spannende geheime informatie kwam daarmee niet naar boven. De opnamen bevatten altijd technische informatie van de hoofdtechnicus aan de eigenaren van het schip en een opsomming van onderdelen die men in de toekomst aan boord van het zendschip wenste.

Dat de directie van de Nederlandse tak van RNI, Radio Noordzee (onderdeel van het Strengholt Concern), geschrokken was van de publiciteit, mag blijken uit een persconferentie, die nog op dezelfde dag van publicatie in de Telegraaf, laat in de middag werd georganiseerd in Scheveningen. Naast John de Mol sr. waren daarbij ook de beide Zwitserse eigenaren, Meister en Bollier, aanwezig. "Dit verhaal is de grootst mogelijke nonsens, ik weet er geen betere woorden voor. De onthullingen raken kant noch wal. Nadat hij al eens voor ons gewerkt had, hadden we hem opnieuw aangenomen. Hij is namelijk een uitstekende deejay maar bleek andermaal aan boord een onmogelijk mens. Hij ontpopt zich als een zeer actief homosexueel, die voortdurend dronken was. Let wel, we hebben niets tegen homosexuelen, maar niemand aan boord was veilig voor hem, om deze reden waren we dan ook wel genoodzaakt hem andermaal te ontslaan," aldus John de Mol op de betreffende persconferentie.

De beide Zwitsers lieten het er dan ook niet bij zitten en dienden een officiële klacht in bij de Raad voor de Journalistiek. Ze verzochten de Raad daarbij om zich uit te spreken in een verklaring waarin zou worden gesteld dat de Telegraaf door de bewuste publicatie van 30 september 1971 de journalistieke behoorlijkheidsregels had overtreden. Ook eiste men een complete publicatie van een brief van Andy Archer, die aan de pers — dus ook aan de Telegraaf — was toegezonden en waarin Archer stelde totaal geen bewijs te hebben van de vermeende activiteiten en dat de Telegraaf het verhaal "opgeblazen" had gepubliceerd. Tot een uitspraak is het nooit gekomen en van een publicatie van de brief is derhalve nooit iets gekomen.

Natuurlijk zag Archer zijn toekomst in duigen vallen met de gepubliceerde gegevens inzake zijn opdringerige homoseksualiteit. Vergeet niet dat dit verhaal zich afspeelt in de begin jaren zeventig. Gevolg was wel dat hij nooit weer bij RNI aan de bak kwam, hoewel hij nog wel twee keer op het station te horen viel. De eerste keer was in een zogenaamde link-up-uitzending tussen Radio Caroline en RNI tijdens de Kerstdagen van 1973. De tweede keer viel Archer te horen tijdens het laatste uitzenduur van RNI. Hij gaf toen een overzicht van alle internationale deejays die er sinds 1970 bij het station hadden gewerkt. In de daarop volgende decennia heeft Andy Archer een groot aantal werkgevers gehad, waaronder twee perioden bij de Caroline-organisatie en Radio Seagull. Telkens kwam hij weer op de een of andere manier in de problemen. Nog steeds is hij actief binnen de radioindustrie in Engeland. Zo werkte hij bij stations als Radio Orwell, Devonair Radio, Radio Nova Dublin, Leicester Centre Radio, Invicta Radio en Mellow 1557. Heden ten dage werkt hij bij BBC Radio Norfolk en daarmee is Andy Archer teruggekeerd naar zijn geboortestreek, waar hij op 22 januari 1946 in Terrington St. Clement werd geboren.