volume 4
november 2001

Drie jaar na de MEBO II

RNI Memories (18)

door Marc van Amstel

In deze aflevering van de herinneringen aan Radio Noordzee Internationaal laten we Marc van Amstel aan het woord met het verhaal dat hij in 1977, drie jaar na zijn verblijf op de MEBO II, optekende voor het Freewave Media Magazine. Van Amstel vergeleek toen het leven aan boord met dat in de studio's aan de wal. Op het eind van zijn verhaal liet hij zien, dat hij een vooruitziende blik had op de radio van nu. Hans Knot voegde voor deze gelegenheid een korte introductie toe.

Introductie: Hij werd geboren op 24 november 1949 in Alkmaar en bracht zijn jeugdjaren vervolgens door in Westzaan en Koog aan de Zaan. In Amsterdam bezocht hij de lagere school en tijdens zijn laatste leerjaar, ter voorbereiding op het middelbaar onderwijs, werd bij hem, zoals bij alle leerlingen in de toenmalige zesde klassen, een beroepskeuzetest afgenomen. Meestal zaten dat soort testen er flink naast. In zijn geval kon de uitslag verrassend worden genoemd, want de ouders van Marc van Amstel kregen het advies om hun zoon later iets te laten doen op het gebied van het toneel of een opleiding te laten volgen binnen het omroepwezen. Het advies werd niet opgevolgd, maar toch kwam Van Amstel al snel bij de radio terecht.

In de beginjaren zeventig was hij een van de nieuwslezers op de MEBO II van Radio Noordzee en daar ontwikkelde hij zich tot een all-round programmamaker. Nadat, op 1 september 1974, de anti-zeezenderwet van kracht werd, verkaste Van Amstel naar Hilversum. Hij werkte onder meer bij de Wereldomroep en ging niet veel later aan de slag bij de Radio Nieuws Dienst van het ANP. Zijn carrière vormt een lange en succesvolle reeks van omroepwerk in Nederland. De enige echte misser die Van Amstel ooit maakte, was het opnemen van een plaat, in de jaren tachtig: "The Trends Of Today". Tegenwoordig is hij werkzaam als hoofdredacteur bij de regio-omroep Radio Utrecht. Hij schreef het verhaal, dat hieronder volgt in 1977 — dus zo'n drie jaar na zijn verblijf op de MEBO II — voor het Freewave Media Magazine.

Marc van Amstel bezingt de Trends Of Today

Marc van Amstel: Na mijn middelbare schoolperiode wilde ik inderdaad iets met muziek en dergelijke gaan doen. Ik ben toen eerst gaan werken in een doorsnee platenzaak in Amsterdam. Leuk werk waar ook nog wat promotiemogelijkheden inzaten, want na een periode van een jaar werd ik daar benoemd tot inkoper. Inmiddels werkte ik in mijn vrije tijd ook al als vrijwilliger bij de ZZBO, voluit de Zaanse Zieken- en Bejaarden Omroep, in Zaandam. Deze omroep werkte toen al voor een aantal huizen tegelijk. Zoals vele mensen binnen de huidige omroep heb ik dus mijn roots ook liggen binnen de wereld van de ziekenomroepen. Wel, je snapt wel hoe het vervolgens ging: de Nederlandse service van Radio Noordzee was in 1971 nog maar net in de ether en het klonk in mijn oren heel lekker. Ik besloot de stoute schoenen aan te trekken en telefoneerde met John de Mol senior in Naarden, waar de studio's van de Nederlandse service waren gevestigd, met de vraag of ik een stemtest mocht doen.

Ik kreeg toestemming en toog naar de prachtige Hofstede in Naarden waar mijn stem in een van de studio's aan de band werd toevertrouwd. Ik dacht snel iets te horen, maar het duurde vervolgens drie maanden voordat de organisatie weer iets van zich liet weten. Het was de toenmalige programmaleider, Tony Berk, die me belde met de vraag of ik er voor voelde aan boord van het zendschip te gaan werken als nieuwslezer. Daarbij werd door hem de toezegging gedaan dat ik, wanneer ik een half jaar had meegedraaid, tevens programma's mocht gaan presenteren als invaller voor de andere boordmedewerkers. Als Leo van der Goot of Hans ten Hoge met vakantie was, dan zou ik bijvoorbeeld "Driemaster" mogen presenteren.

Ik hoefde echter geen zes maanden te wachten. Onverwacht ging alles veel sneller. Ik zat pas een maand als nieuwslezer aan boord, toen er een nieuw programma bijkwam. Dat programma zou live vanaf de MEBO II gepresenteerd gaan worden. Samen met Gerard Smit ben ik dat programma, "Buitengaats", toen gaan presenteren. We bleven daarbij tevens verantwoordelijk voor de gedeeltelijke samenstelling en presentatie van het nieuws binnen de Nederlandse service. We hebben dat zo'n twee jaar lang gedaan. In de eerste periode van 6.00 tot 9.00 uur in de ochtend en in een later stadium van 6.00 tot 8.00 uur in de avond, en dat op de doordeweekse dagen.

Marc van Amstel aan boord van de MEBO II (1973)

Begin 1974 ben ik aan de wal gaan werken, en dus in de studio's in Naarden. Daar heb ik als invaller programma's gepresenteerd voor collega's, die met vakantie waren of te druk bezig waren met andere zaken. Ik moet er wel bij zeggen dat het destijds mijn eigen keus was om van boord te gaan. Ik kan me bijvoorbeeld nog herinneren, dat ik op een gegeven moment met John de Mol senior een gesprek had over het leven aan boord van het zendschip. Ik heb hem toen verteld dat ik het werken op de MEBO II aan de ene kant erg leuk vond, mede vanwege de sfeer die hoort bij het aan boord te zitten. Ik heb hem daarbij gezegd, dat ik aan de andere kant ook wel weer een tijdje aan land wenste te werken met in mijn achterhoofd het gegeven dat door de invoering van een anti-zeezenderwet er toch een einde zou komen aan radio maken vanaf schepen op de Noordzee.

Ik heb hem toen gevraagd of het niet mogelijk was om voor de laatste maanden van de uitzendingen, in 1974, aan wal te mogen werken. In eerste instantie zei hij me dat dit organisatorisch moeilijk te realiseren viel. Maar nog geen week later kreeg ik van hem het bericht dat er het een en ander was geregeld en dat ik in Naarden programma's kon gaan opnemen. Er was trouwens een gigantisch verschil met het werken aan boord. Het was heel bijzonder om de programma's live op het schip te presenteren. Je werd er bijvoorbeeld geconfronteerd met onverwachte weersomstandigheden en ook bij ruw weer moest je gewoon je programma's presenteren. En het kon vaak erg tekeer gaan op zee. Probeer dan maar naar behoren een goed programma te presenteren — dat is niet altijd een makkie.

Marc van Amstel houdt een pleidooi voor het milieu op RNI

Vergeet daarbij ook niet het isolement op zo'n schip. Je moest er zeven dagen per week optrekken met vogels van verschillende pluimage, en dat gaf ook wel een bepaald karakter aan de programma's die je maakte. Bovendien werd je aan boord niet afgeleid door het soort dingen die in het dagelijks leven door alles heen spelen. Ik heb het idee dat die concentratie in het vak van radio-maken een hele goede zaak is. Aan boord was je met zijn allen praktisch alleen maar bezig met radio. Als je zelf geen programma presenteerde, dan was je er wel een aan het voorbereiden. Anders luisterde je nauwkeurig naar een bandje, dat je tijdens je programma had laten meelopen. Ook probeerden we elkaar iedere keer weer scherp te krijgen door kritisch naar elkaar te luisteren en vooral van elkaar te leren. Aan wal werd je afgeleid door allerlei telefoontjes, brieven die nog moesten worden gelezen en de reacties die daarop moesten worden gemaakt, pluggers die hun handel wilden slijten. En bovenal werd je constant op je nek gezeten door de directie.

Aan boord was het voor de directieleden en de programmaleider moeilijk ons snel te bereiken, iets dat, zo bleek later, in de studio's aan wal precies andersom was. Ik moet, kortom, toegeven dat ik aan boord van de MEBO II een hele fijne tijd heb gehad. Ik denk daar vaak met heimwee aan terug. Maar ik ben toch ook blij dat ik een half jaar lang voor RNI aan de wal heb gewerkt, want het was gezellig toeven op de Hofstede. Wat me wel opviel is dat de deejays aan land ideeën hadden over het radio-maken, die aanzienlijk afweken van die van het team aan boord. Onderling hadden de deejays wel goed contact met elkaar, maar er waren zeker wel communicatiestoornissen tussen het team aan de wal en het team aan boord.

Marc van Amstel in de studio te Naarden (1974)

De beide groepen kwamen elkaar natuurlijk geregeld tegen. Wanneer wij van boord waren, woonden we altijd de wekelijkse deejay-vergaderingen in Naarden bij. En wat mij betreft vielen de contacten met alle deejays goed te noemen. We hadden allemaal zondermeer dezelfde mening over de manier waarop commerciële popradio gemaakt moest worden. Als ik aan wal was en naar de 220 meter luisterde, dan hoorde ik echt niet dat er twee verschillende teams bezig waren. Je hoorde het verschil pas, wanneer de programma's live werden gepresenteerd. Maar, alles bijelkaar genomen bleef het hetzelfde Radio Noordzee.

Medio 1973 was het al bekend geworden dat er, via een wet, een einde zou komen aan de zeezenders "legale stijl". Een meerderheid van de Tweede Kamer had immers had, na een hoorzitting en diverse debatten, besloten zo'n wet in te voeren. Het duurde echter nog tamelijk lang voordat de datum van invoering van die wet bekend werd gemaakt. Dat gebeurde uiteindelijk op 9 augustus 1974, net toen ik samen met Leo van der Goot een drive-in-show presenteerde op de markt in Den Bosch. Met die, door Bureau John Vis, geboekte drive-in-shows trokken we van Groningen naar Middelburg en van Alkmaar naar Maastricht. Toen we in Den Bosch waren, kregen we te horen dat we op de 31ste van diezelfde maand onze laatste uitzending zouden hebben. We zouden dan officieel afscheid moeten nemen van het trouwe luisterpubliek dat dagelijks op onze frequenties afstemde.

We hebben dat toen ook aan het publiek van de drive-in-show gemeld en dat reageerde behoorlijk emotioneel. Ondanks alles hebben we de laatste weken toch in een heel prettige sfeer gewerkt. Persoonlijk vond ik het heel naar om afscheid te nemen, want ik heb niet anders dan prettige herinneringen overgehouden aan een leuke baan. Er was zelfs al over de winterprogrammering gesproken en daarin zou ik een dagelijks ochtendprogramma gaan presenteren, wat helaas dus niet gebeurde. Voor sommigen betekende het uit de ether verdwijnen van Radio Noordzee het begin van een nare periode met werkloosheid, want in Hilversum was er bij lange na niet voor iedereen ruimte.

Marc van Amstel geeft een overzicht van de uitgaansmogelijkheden op RNI: sla de schaapskooi maar over ...

Gelukkig werkte ik inmiddels al enige tijd als freelance medewerker bij Radio Nederland Wereldomroep, zo'n een tot twee keer per week. Dat ben ik na de close-down van de zeezenders ook blijven doen. Na de close-down ben ik ook gaan werken voor Reditune, een onderneming van Strengholt op het gebied van achtergrondmuziek. Strengholt was ook de moedermaatschappij van de Nederlandse Service van Radio Noordzee en men dacht met Reditune een aantal banen te kunnen creëren voor de voormalige medewerkers van het radiostation.

Niet veel later kreeg ik ook meer uren bij de Wereldomroep. In 1975 ben ik tevens productiewerk gaan doen voor de TROS op Hilversum 1 en 2. En in hetzelfde jaar kreeg ik een programma via het klassieke station Hilversum 4, dat in december 1975 werd geopend. Ik vond dit ook een hele ervaring om te doen. Via mijn contacten in Hilversum kwam ik in gesprek met de Radio Nieuws Dienst, waar ik later voor ging werken. Daarna heb ik geruime tijd tevens programma's gepresenteerd voor de TROS op Hilversum 3. De sfeer in Hilversum was trouwens niet te vergelijken met die van Radio Noordzee. Het is onmogelijk om in Hilversum een dergelijke sfeer te creëren, hoewel dat per omroep wel varieerde. Ik voelde me bij de TROS wel thuis en het was frappant dat het merendeel van de deejays van die omroep uit die tijd ook zelf bij de zeezenders had gewerkt.

Marc van Amstel tussen Hans Knot (links) en Leo van der Goot (1992)

Vrij spoedig na de close-down van Radio Veronica en Radio Noordzee kwam de enorme opkomst van de piraten aan land, die allemaal dachten dat ze nieuw en origineel waren. Ik hoorde op die stations echter veel verknipte Veronica- en RNI-jingles en tot mijn grote ergernis gebruikten de deejays van die stations onze deejay-namen. In mijn woonplaats was er een jongen die iedere zondagmiddag een programma presenteerde en zich Marc van Amstel noemde. Heel flauw en en het getuigde ook niet van mentaliteit, om maar niet te spreken over het gebrek aan creativiteit. In de loop der jaren heb ik heel wat piraten beluisterd, maar gezien het niveau vond ik niet dat men het recht had de Hilversumse zenders te storen — iets wat op grote schaal gebeurde.

Er zijn veel mensen die best vrede hebben met de Hilversumse omroepen en daar ook al jaren voor betalen via hun omroepbijdrage. Je mag je medeburgers derhalve niet het recht ontnemen om vrije informatie op te doen. Ik reed op een bepaald moment 's avonds laat door Purmerend heen en wilde mijn autoradio afstemmen op Hilversum om het nieuws te beluisteren, toen die uitzending ineens werd weg gedrukt door een piraat die zei dat de modulatie "kut" was. Dergelijke uitspraken hoeven voor mij beslist niet. Er is een hoop "spielerei" onder de piraten en het is lang niet allemaal gedrevenheid en motivatie wat er achter hun activiteiten schuil gaat. Volgens mij moet er echter wel ruimte gecreëerd worden voor het uitvoeren van een dergelijke hobby, zoals destijds ook met de 27 Mc is gebeurd. Maar het moet niet de spuigaten uitlopen. Het moet niet zo zijn dat, wanneer ik thuis een plaat opzet, er plotseling een ander krom signaal uit mijn installatie komt dan dat ik verwacht had.

Tenslotte wil ik stellen dat het een heel goede zaak is, dat er satellieten komen, waarop hopelijk ook commerciële stations radioprogramma's zullen gaan uitzenden. Deze stations zullen een goede concurrent worden van de bestaande omroepen in ons land. Ik vind dit dan ook een hele andere kwestie dan de concurrentie van de piraten, omdat achter de satellieten professionele organisaties zullen zitten. Op dit punt valt mijn toekomstverwachting voor de Nederlandse radio daarom gunstig uit.

The sound fragments on this page are copyrighted. They are used here according to the rules of fair use and academic quoting. Take a look at the index of RNI Memories for other installments of this series.