Het eerste programma met rock-'n-roll op de Nederlandse radio
door Co de Kloet
Op 11 september 1959 precies om vijf uur ging de eerste aflevering van Tijd voor Teenagers de lucht in. Het was het eerste en lange tijd ook het enige programma op de Nederlandse radio met popmuziek. Het werd uitgezonden door de VARA en aanvankelijk gepresenteerd door hoorspelacteur Dick van 't Sant onder de naam Dick Duster. Later nam presentator Herman Stok het roer over. Regisseur Co de Kloet, die bij de geboorte van het programma aanwezig was, vertelt hier over de beraadslagingen die aan de eerste uitzending vooraf gingen.
1
Bij de foto: hoorspelacteur Dick van 't Sant presenteerde onder de naam Dick Duster
Jeugdprogramma's. We maakten jeugdprogramma's, dat was in die tijd een veelvuldig voorkomend genre bij de radio, want wie de jeugd heeft, heeft de toekomst heette het toen ook al. Olleke Bolleke voor de kleuters. De Krakepit op de vrije woensdagmiddag. Kopspijkertjes voor tussen twaalf en zestien. Multiplex voor om en nabij de twintig. Iedere week zelfde tijd, zelfde golflengte. Het waren geen hemelbestormende programma's, ofschoon de tekstcontrole van de VARA niet altijd het rode potlood in de zak hield. Heel wat mocht niet. "Arendsoog" Karel Blom was niet om de tuin te leiden. Niettemin hebben, net als Herman Broekhuizen's AVRO-uitvinding MINION, de jeugdprogramma's van de VARA voor heel wat inkomend talent een stevige springplank betekend. Dat staat vast.
Toen op 11 juli 1954 in Memphis Tennessee DJ Dewey Phillips op de krakkemikkige draaitafel van het radiostation WHBQ een net binnengekomen plaat startte, kon hij onmogelijk vermoeden, dat hij een daad van revolutionaire betekenis verrichtte. Voor de eerste keer in de geschiedenis ging Elvis Presley de ether in. Binnen een dag was hij plaatselijk, binnen een week nationaal en binnen een maand wereldberoemd. Zo snel was het nog nooit gegaan. De aardbeving van de rock en roll die volgde, bereikte Nederland weliswaar een paar jaar later maar met dezelfde kracht op de schaal van de boven ons gestelde Richteren.
Aanzienlijk bederf lag in het verschiet. De goede zeden verkeerden in gevaar. De openbare orde dreigde in chaos ten onder te gaan. Voor de delicate smaak van de programmasamenstellers van de radio zou geen emplooi meer zijn. Comité's van waakzaamheid verrezen, als was de noodtoestand reeds uitgebroken. In 1956 verboden burgemeesters in Apeldoorn en Enschede de film Rock Around The Clock. Bij de radio, die gelukkig geheel in handen was van beter opgeleiden met verantwoordelijkheidsbesef, werd de nieuwe muzikale trend, de rock en aanverwante uitingen, onder de verzamel naam "tienermuziek" in de ban gedaan. "Nee, jongeman, die troep draaien we niet!"
2
Ook Nederland. Het hielp allemaal niets. De Nederlandse jeugd reageerde niet anders dan de jeugd elders in de wereld. En de Nederlandse platenindustrie had dezelfde belangstelling voor hoge oplagecijfers als overal waar een platenkopend publiek woont, dat een paar centen te besteden heeft. Samen waren ze sterk. Wat in Amerika begon, zette gewoon door. In het jaar van de eerste Tijd voor Teenagers, 1959, was de omwenteling eigenlijk al wereldwijd voltooid. Paul Anka maakte dat jaar zijn derde "million selIer" Lonely Boy, Frankie Avalon z'n tweede met Venus, Freddy Cannon zijn eerste, Talahassie Lassie, net als Dion and the Belmonts met A Teenager In Love.
De Everly Brothers kregen hun zesde en zevende gouden plaat voor Take a Message To Mary en Till I Kissed You. Eremetaal ook voor Cliff Richard and the Drifters voor Living Doll. Elvis Presley spande de kroon. Hij ging tweemaal voor goud, en wel voor de 23ste en de 24ste keer. A Fool Such As I en A Big Hunk O'Love verkochten allebei meer dan twee miljoen exemplaren. Met enige vertraging werden al die begeerde platen ook in Nederland geïmporteerd. Die vertraging veroorzaakte soms merkwaardige effecten. Phonogram, de platenmaatschappij van The Blue Diamonds (die een jaar later, in 1960, een internationale hit zouden scoren met Ramona) slaagde erin de Blue Diamonds "covers" van de Everly-brothers-hits vóór het origineel op de Nederlandse markt te krijgen.
In navolging van Europese landen als Engeland (Cliff Richard) en Duitsland (Conny Froboess, Peter Kraus) begon zich hier, aarzelend het eigen tienersterrendom te ontwikkelen. Eerst binnen de Indo-rock, waarvan The Blue Diamonds het meeste succes zouden oogsten. Al snel leverden talentenjachten ook andere aankomende groepen, zangers en zangeressen aan de experimenterende platenproducers.
3
En de VARA? Het is in dat licht bezien toch geen extreme verrassing, als dan een maker van VARA-radiojeugdprogramma's, die ieder half jaar met nieuwe plannen moet komen, in de zomer van 1959 voorstelt om een platenprogramma te maken met die speciale teenagermuziek, aangevuld met reportages en interviews en dat alles aan elkaar gepraat door een echte presentator.
Toch kijkt bijna iedereen verstoord op als jeugdchef Joop Söhne het idee in de programmavergadering lanceert. Ik ben daar overigens niet bij want de programmavergadering is een bijeenkomst van afdelingschefs en hogere bazen. Zij beslissen gezamenlijk over het halfjaarlijkse radioschema. De leiders van de muziekafdeling spugen vuur en willen niets van het voorstel — te ordinair voor woorden — weten. Anderen vallen deze liefhebbers van operette en orgelspel bij en het idee lijkt kansloos.
Maar dan neemt de scherpzinnigste radioman van het hele gezelschap het woord. Zijn naam is Ary van Nierop en hij is hoofd Gesproken Woord. Hij zegt dat hij zo'n programma best onder zijn verantwoordelijkheid wil en hij noemt er gelijk de titel bij. Het programma zal, zegt hij, Tijd voor Teenagers gaan heten. En zijn concessie is, dat het programma niet klakkeloos platen zal laten horen, maar ook kritisch zal zijn, regelmatig zal wijzen op het bedenkelijke muzikale peil en wangedrochten zal weren. Aldus is het educatieve element ook in dit programma van de omroep van de onderwijzers gewaarborgd. "Je hebt het gehoord", zegt Van Nierop, die ook ooit als onderwijzer begon, na afloop van de vergadering tegen Joop Söhne, "laat die nozem zijn gang maar gaan."
4
Dick Duster. Het programma zal worden uitgezonden op vrijdagmiddag en een uur gaan duren. Voor de eerste uitzending is niet meer dan een half uur beschikbaar. Na lang zoeken en luisteren kies ik voor de tune het begin van Secret Love in de versie van Catarina Valente. Voor ze inzet wordt er afgeteld met zo'n metalen raketstem. Five... four... three... two ... We monteren er de kreet TIJD VOOR TEENAGERS achteraan. Waarom ook niet "one" erbij? Omdat Catarina dat "one" gebruikt om gelijk fors uit te halen met: "One ... ce I had a secret love."
De eerste presentator wordt Dick van 't Sant. Ik wil eigenlijk Herman Stok, maar Ary van Nierop spreekt daarover zijn veto uit omdat Herman al zo veel in de VARA jeugdprogramma's doet (waar Ary overigens gelijk in heeft). Dick van 't Sant is een vast lid van de hoorspelkern en omdat hij veel aan hoorspelen mee moet doen kan hij de interviews niet maken. Die doet Herman dus. Dick wil liever onder pseudoniem presenteren en ik bedenk de naam Dick Duster voor hem.
Herman Stok blikt terug op Tijd voor Teenagers
Op 11 september 1959 precies om vijf uur gaat het eerste programma Tijd voor Teenagers, met de stijgen de sterren van vandaag en morgen, live de lucht in. De hele VARA luistert. Vanwege het educatieve element. De Nederlandse tieners luisterden. Vanwege de platen. De eerste uitzending levert driehonderd brieven op, voor een jeugduitzending een ongekend aantal.
5
Het eerste programma. Wat draaiden we in dit "eerste enige echte onvervalste programma voor alle Nederlandse teenagers," zoals Dick Duster in zijn eerste zin Tijd voor Teenagers typeert? In de juiste volgorde: Kansas City, door Pim Maas, de Nederlandse Elvis Presley; Waitin' in School, door Ricky Nelson; Middernacht Blues, door Willy Schobbe op de trompet. Dan uit de film Als de dag begint: You Gotta Learn, door Neil Sedaka; Living Doll, door Cliff Richard; Lonesome, door Monty Sunshine op de klarinet. Gevolgd door: Mamamama Marie, door The Gaylords; The Formula Of Love, door het duo Nina en Frederik en Louis Armstrong; en dan: Just Young, door Paul Anka, en You Are In Love, door Perry Como.
Een reportage, gemaakt bij Vroom en Dreesmann in Utrecht, waar Ria Valk een door Joop van de Marel bedachte aanstaande dansrage, de Bam Bam Boe, plugt, wordt inclusief haar gelijknamige plaat door de VARA-controle geschrapt. Commercie! Diezelfde vrijdagmiddag nog zullen alle andere Hilversumse omroepen de plaat ook verbieden. Meteen al was Tijd voor Teenagers een daverend succes. Het programma zou tien jaar blijven bestaan. En het zou mij mijn hele leven blijven achtervolgen.
Dit artikel verscheen eerder als: Co de Kloet, "Tijd voor Teenagers. Het eerste programma." In: Aether, 1994, 8, 4, 20-22. Lees over dit onderwerp ook Songteksten voor de jeugd van toen, de bespreking die Hans Knot maakte van het boek van Co de Kloet en Leo Boudewijns, "Tijd voor Teenagers. Honderd Nederlandse liedjes die de rock-'n-roll overleefden." Baarn: De Prom, 2001.
Bij de foto: hoorspelacteur Dick van 't Sant presenteerde onder de naam Dick Duster