volume 3
februari 2001

Caroline en Astra

Haalt Radio Caroline de overstap van analoog naar digitaal?

door Hans Knot

De opkomst van de digitale techniek schept, zo wordt vaak gezegd, goede mogelijkheden voor de kleinere radiostations. In de praktijk blijkt soms het omgekeerde. Zo is het inmiddels zo goed als zeker dat de analoge uitzendingen van Radio Caroline via de Astra-satelliet op 31 maart 2001 worden stopgezet. De reden ligt in de overstap van het "moederstation" Challenge TV naar een digitale transponder. Hans Knot laat stationsmanager Peter Moore daarover aan het woord en zet de problemen op een rijtje rond een eventuele overstap van Caroline naar digitale uitzendingen.

Radio Caroline zendt tegenwoordig nog wel eens een enkele keer uit vanaf een zendschip. Meer reguliere uitzendingen verlopen echter via de kabel, het internet en — niet te vergeten — de satelliet. Elke avond valt het station via de schotel te beluisteren: vanaf vijf of zes uur (dat varieert per dag) tot middernacht. In het weekend begint de programmering al om acht uur 's ochtends. De programma's worden uitgestraald via de Astra-1C satelliet, transponder 35, 10.994 horizontaal. Daar schuilt Caroline achter de televisiezender TV Travel Shop / Challenge TV; op de meeste gangbare televisietoestellen is dat kanaal 35. Heb je dat gevonden, dan is is het nog even zoeken voor de juiste audio instelling op 7.38/7.56. Maar, als je Caroline zo wilt beluisteren is wel opschieten geblazen, want het station lijkt binnenkort van de satelliet te verdwijnen.

Mark Stafford presenteert zijn programma elke zondag van 13.00 tot 17.00 uur (GMT)

Zoals het er nu voorstaat lijkt het zo goed als zeker dat de analoge uitzendingen van Radio Caroline, die via studio's in Maidstone in het Graafschap Kent in Zuid-Engeland worden gemaakt en door de onderneming Flextech worden opgestraald, op 31 maart aanstaande zullen worden stopgezet. Challenge TV, het televisiestation waarvan Radio Caroline een geluidstransponder gebruikt, zal die dag ook verdwijnen en overstappen op digitale uitzendingen. Dit houdt niet automatisch in dat Radio Caroline mee verhuist. Volgens programmamaker Mark Stafford ging men er in eerste instantie vanuit, dat er op 30 juni 2001 een einde zou komen aan de uitzendingen. Nu heeft men echter te horen gekregen dat het station drie maanden eerder moet stoppen.

De overstap naar digitale uitzendingen vormt op zich niet het probleem. Graag, zo zegt Stafford, had Caroline haar programma's behalve analoog ook digitaal willen verspreiden. In Engeland ligt de toekomst namelijk in de digitale verspreiding van signalen. In Engeland, het doelgebied van het station, staan maar liefst 4 miljoen schotels afgesteld op digitale frequenties op 28 graden Oost. Die schotels zijn in toenemende mate alleen nog maar geschikt voor digitale ontvangst. Alleen op die manier kunnen de vele kanalen worden ontvangen, die bijvoorbeeld in Nederland en België veelvuldig via de kabel worden aangeboden. Pas de laatste jaren komt de bekabeling in Engeland enigszins op gang, maar mede vanwege de harde grond is het aanleggen van kabelsystemen veel duurder dan in onze landen.

Met digitale uitzendingen zou Caroline kortom haar doelgroep in de toekomst kunnen vasthouden en uitbreiden. De overstap naar digitiale transmissie kost echter veel geld. De Caroline-organisatie in Londen heeft inmiddels weliswaar een aanbod gekregen om 24 uur per dag, 7 dagen per week digitaal te gaan, maar de kosten liggen immens hoog. Zo hoog, dat dit voor de organisatie niet te financieren valt. Het bedrag van 310.000 Britse Ponden is ruim drie keer zoveel als men nu betaalt voor de analoge signalen. Ondanks de mooie perspectieven die digitale uitzendingen bieden, lijkt een herstart na 1 april daarmee verre van haalbaar.

Daar komt bij, dat de Caroline-organisatie al sinds 1972 werkt met een laag profiel. Dat wil zeggen, dat het brengen van goede muziek de boventoon voert. Alle presentatoren van het station, evenals de stationsmanager, werken dan ook op vrijwillige basis, dat wil zeggen onbetaald. Het merendeel van hen werkt daarnaast bij andere radiostations om een normaal inkomen te verdienen. Zou Caroline kostendekkend moeten draaien dan zou dat onvermijdelijk leiden tot een enorme rij aan commercials, die de programma's hinderlijk zouden onderbreken. Genoeg problemen dus, maar Peter Moore, de stationsmanager van Radio Caroline, reageert lakoniek:

Peter Moore, stationsmanager van Radio Caroline

"Als vroeger een van onze boten zonk of een zendmast met een lengte van een kleine honderd meter op iemands hoofd viel, dan was dat in Caroline's termen een drama. Wanneer we op zee werden overvallen of wanneer ons voormalige zendschip, de Ross Revenge, van haar anker brak, op een haartje na een passerend schip miste met een waarde van 50 miljoen pond, om vervolgens precies voor de ingang van een belangrijke havenmond vast te lopen, dan spraken we over hinder. Dus, als we acht weken van tevoren te horen krijgen dat we van satellietkanaal moeten veranderen dan is dat niet echt een probleem. Laten we de zaken daarom positief blijven bekijken."

"De kwestie is dat Flextech, de organisatie waar we onderdak hebben en studioruimte huren, per 31 maart haar transponder gaat verlaten. We hadden die wel kunnen overnemen. Op die manier hadden we zelfs meer uren aan programma's kunnen gaan uitzenden. Maar technisch is dat niet mogelijk. Als er een tv-kanaal verdwijnt, is het niet mogelijk om enkel het geluid op de sub-transponder uit te stralen. Het is nu wat kort dag. We dachten dat we van zendtijd verzekerd waren tot eind juni, maar nu hebben we te horen gekregen dat de datum van 31 maart als laatste uitzenddag geldt. Er zijn ons ook alternatieven geboden. Voor de kijkers en luisteraars, die in het bezit zijn van een digitale satellietschotel in Engeland, is de belangrijkste positie die van 2.8.2 Oost. Dat is de positie waarop bijvoorbeeld alle BSkyB transponders actief zijn. We hebben van de SES, de overkoepelende organisatie die transponders en sub-transponders verhuurt, een prijs aangeboden gekregen voor het gebruik van een geluidskanaal op die positie voor 24 uur per etmaal. Dat bedrag zouden we op zich nog kunnen opbrengen, maar daar komen ook nog eens de kosten bovenop van opstraling van het signaal naar de satelliet en die van het gebruik van de studio in Maidstone."

"Helemaal hopeloos is de situatie echter niet. De onderneming waarbij we tot nu toe zendtijd huurden heeft al digitale transponders gehuurd en we zullen dus met hen in overleg gaan over het huren van gedeeltelijke audio-zendtijd. Voor een aantal uren per dag dus, zoals we nu ook doen. Het kan zo zijn voordelen hebben dat we bij Flextech blijven. We hebben altijd prima kunne samenwerken en we zijn uiteraard bekend bij hen, hetgeen weer flexibiliteit geeft als het gaat om het betalen van de kosten."

Sietse Brouwer presenteert zijn programma elke zondag van 11.00 tot 13.00 uur (GMT)

"We zijn daarnaast in gesprek met WorldSpace over hun fantastische opzet voor digitale radio. Dat bedrijf is echter een miljarden-onderneming en Radio Caroline heeft bij hen natuurlijk geen top-prioriteit. Toch ben ik ervan overtuigd, dat we binnen korte tijd weer een gesprek zullen hebben met hun vertegenwoordigers in Londen. Bob Lawrence heeft een WorldSpace-radio gekocht en meegenomen naar mijn kantoor om er mee te spelen. Ik moet zeggen dat het een fantastische ontvanger is. Dat zijn bijelkaar heel wat mogelijkheden. En, als we daarmee niet verder komen, dan betekent dat ook niet het einde. We moeten alles dan voorlopig op een laag pitje zetten."

"Wanneer we zeker weten welke optie we moeten nemen, kan het zijn dat er een tekort aan financiën is. Daarom zullen we misschien toch weer een beroep op onze vaste luisterschare moeten doen met de vraag andermaal geld ter beschikking te stellen. Voorlopig is er echter nu nog geen enkele reden om deze vraag te stellen. Als iemand mij wat Valium, Prozac of andere rustgevende middelen wil sturen, dan zal ik die ronddelen binnen het presentatieteam. En zoals Tom Lodge altijd zei: Blijf rustig, heel rustig!"

Zoals Peter Moore aangeeft, hebben de supporters van de voormalige zeezender hun favoriete station in het verleden al vaker financieel bijgestaan. In 1983 kwam de MV Ross Revenge, gesteund door voornamelijk Canadees kapitaal, weer op zee. Die tweede wedergeboorte van het legendarische station leek veelbelovend, maar na ruim een jaar bleek er al onvoldoende geld te zijn om het station in de lucht te houden, mede door een tekort aan internationale adverteerders. Gedurende enkele jaren hebben Nederlandse organisaties toen, in ruil voor bevoorrading, zendtijd gehuurd. In 1989 besloot de Nederlandse overheid echter, in samenwerking met de Britse DTI — het Department of Trade and Industry — in te grijpen. Op volle zee, in internationale wateren, werd het merendeel van de apparatuur, zenders en grammofoonplaten, in beslag genomen en naar het Nederlandse vasteland getransporteerd. Al vrij snel bleek dat het om een actie ging die niet geoorloofd was. Na lange tijd van onderhandelen kon de Caroline-organisatie haar spullen weer komen ophalen uit een magazijn van de OCD in het Zuid Hollandse Bleiswijk. Ook toen was er weer geen geld voorhanden, waarna de Stichting Media Communicatie uit Amsterdam financieel bijsprong om de transportkosten volledig te dekken.

Alex Hamilton presenteert haar programma elke zaterdag van 16.00 tot 20.00 uur (GMT)

Ook op andere manieren hielpen supporters het station in financieel opzicht boven water. In 1991 sloeg het zendschip in een zware storm van haar ankers. Het werd daarop door de Britse kustwacht de haven van Dover binnengesleept. Men kon dit doen aangezien er op een bepaald moment geen mensen meer aan boord van het schip waren. Nadien bleek het schip niet langer zeewaardig. Het is echter nog vele malen op diverse locaties in Engeland ingezet voor zogenaamde RSL-uitzendingen (Restricted Services Licences). Op deze manier was het mogelijk telkens voor een periode van 28 dagen op zeer laag vermogen vanaf een bepaalde locatie uit te zenden. Zowel voor de zendvergunningen als het onderhoud van het schip heeft de vaste aanhang van het station daarvoor, via regelmatige donaties, steeds weer aanzienlijke bedragen op tafel gelegd.

Deze gelden kwamen niet alleen of zelfs zozeer vanuit Engeland, maar vooral van luisteraars uit België, Nederland, Frankrijk en Duitsland. Dat kan zo zijn gevolgen hebben. Als men er in slaagt om digitaal te gaan uitzenden via de transponder op 28 graden Oost, valt te verwachten dat de aanhang buiten Engeland massaal zal afhaken. De stations die in hun deel van Europa via de satelliet uitzenden, verspreiden hun programma's via 19 graden Oost. De enige oplossing voor de echte fans is dan het aanschaffen van een tweede ontvangstschotel. De toekomst zal moeten uitwijzen of ze dat ervoor overhebben. In ieder geval betekent het, wil de achterban niet afhaken, dat het station niet al te lang uit de spreekwoordelijke ether zal moeten zijn — of die nu analoog is of digitaal.