volume 3
januari 2001

Caroline versus Caroline

Een open briefwisseling over Radio Caroline

door Paul de Haan en Sietse Brouwer

Wat is het toch met Radio Caroline? Waarom roept nu juist deze voormalige zeezender zulke emotionele reacties op bij de liefhebbers? In ons blad zijn al heel wat schermen volgeschreven over de mogelijke terugkeer van dit station onder zijn oorspronkelijke naam. Volgens sommigen hoort bij die naam ook het oorsponkelijke zendschip, de Ross Revenge, die dan ook nog in internationale wateren moet liggen. Anderen zijn van mening dat het net zo goed mogelijk is via andere media, zoals de sateliet en het Internet. Wat is nu eigenlijk de historische erfenis van Radio Caroline? Was het de muziekkeuze, de presentatiestijl, de deejays, het schip of nog iets anders? Mogelijk werpt deze briefwisseling tussen 'anorak' Paul de Haan en Sietse Brouwer van Caroline Nederland meer licht op deze kwestie.

Een open brief van Paul de Haan aan Sietse Brouwer

Beste Sietse,

Onlangs was ik op de koffie bij Hans en Jana Knot en heb ik twee edities van jullie blad Newsbeat meegenomen om eens goed door te spitten en kennis te nemen van het huidige Radio Caroline en zijn gedachtegoed. Laat ik beginnen met een groot compliment aan de Caroline Support Group in de UK en NL. Hoewel ik tot de puristen behoor en alleen geloof in een Radio Caroline vanaf de Ross Revenge in internationale wateren, besef ik terdege dat dit anno 2001 niet langer haalbaar en zelfs onwenselijk is. Het feit dat de Ross Revenge goed onderhouden wordt en als erfgoed wordt gezien, is alleen al een goede zaak. Het schip kan echter ook een blok aan het been worden. Sinds lange tijd is er immers geen RSL meer vanaf de Ross Revenge geweest — wel vanaf het inmiddels beroemde 'Lightship 18', ook onder de naam Radio Caroline. Inhoudelijk ga ik niet verder in op de betekenis van een RSL vanaf dit schip; de Support Group was klaarblijkelijk tevreden met het uitzenden van commercials ...

De Mi Amigo in internationale wateren met op de voorgrond een zusterschip van de MV Ross Revenge (1967)

Toch vind ik het een bedenkelijke zaak — het spreekwoord zegt immers: "You can not have your cake and eat it." Met deze kortstondige escapades vanaf een vreemd schip verkwansel je de geloofwaardigheid van Caroline. Mijn conclusie is dat Caroline-RSL's vanaf de Ross Revenge moeten komen of in het geheel niet moeten worden georganiseerd. Misschien dient men zich af te vragen of het verder onderhouden van de Ross Revenge nog wel een realistische zaak is — gezien het feit dat het accent ligt op satellietuitzendingen en internetuitzendingen.

Blijft natuurlijk de eigendomskwestie van de Ross Revenge. Wie is eigenaar, wie is de tijdelijk beheerder van het schip met enige vrijheid om activiteiten te laten plaats vinden zoals RSL's. Enkele jaren geleden heb ik in het blad Freewave Media Magazine reeds aandacht besteed aan het eigendomsrecht van de Ross Revenge. Op zich is het zeer simpel. De twee rechtmatige eigenaren van de Ross Revenge, sinds 1983, moet je zoeken in Canada. Deze heren hadden in het midden van de jaren zestig al belangen in Caroline en zijn nu in het bezit van de scheepspapieren van de Ross Revenge. Malcolm (Peter Moore) treedt op als zaakwaarnemer met "speelruimte".

Die speelruimte met betrekking tot de Ross Revenge gaat niet verder dan de grenzen van het Verenigd Koninkrijk op de Noordzee; het schip blijft met andere woorden binnen, waar het is! Of de Ross nu wel of niet zeewaardig is, speelt hierbij geen rol. Nu even enkele kanttekeningen bij de — wat ik toch wel stemmingmakerij noem — inhoud van Newsbeat. Ik lees te vaak dat het verleden van Radio Caroline op zich leuk is, maar geen richting biedt voor de toekomst. Bedenk wel dat het huidige Caroline-publiek voor 99% bestaat uit dezelfde luisteraars van vroeger, te verdelen in de lichtingen uit de jaren tachtig, zeventig en zestig. Wie heden ten dage de moeite neemt om Radio Caroline via de SAT te beluisteren of via Internet, zijn dus zeker niet de gemiddelde radioluisteraars. Die gemiddelde radioluisteraar zoekt niet op SAT of Internet, maar kiest de gemakkelijke weg van de kabel.

Peter Moore, de huidige zaakwaarnemer

De huidige Caroline-luisteraars zijn de luisteraars uit de vorige decennia, zij die de moeite nemen om echt te luisteren. Te veel pretenties en te hoge verwachtingen om met het huidige format een nieuw publiek aan te boren zijn bij voorbaat kansloos. Refereren aan de vernieuwingen bij Caroline uit de jaren zeventig en tachtig om zodoende Caroline anno 2001 gestalte te geven, zijn dan ook misplaatst. Het huidige Radio Caroline op SAT en Internet moet juist gebruik maken van de historie van dit legendarische radiostation en deze USP's gestalte geven in de uitzendingen ... dat vraagt echter wel om kennis van zaken.

Als ik in het september-nummer van Newsbeat bijvoorbeeld lees dat Radio Caroline North tussen 1966 en 1968 heeft uitgezonden op 1161 kHz en dat Radio Caroline South tegelijkertijd op dezelfde golflengte uitzond ... Of dat Caroline tussen 1983 en 1990 uitzond op 949 kHz ... Dan vraag ik mij af of de Caroline Support Group nog enig historisch besef heeft! Deze data kloppen van geen kant. Ik adviseer Caroline Newsbeat NL dan ook om, voor het publiceren van data van voor 1990, de juistheid van gegevens eerst na te gaan bij bijvoorbeeld Hans Knot, Peter Murtha (Chicago) of ondergetekende.

Veel succes in 2001,

Paul de Haan

Het weerwoord van Sietse Brouwer

Ik heb je reactie gelezen, Paul, en van je mening kennis genomen. Uit de reactie op de ingeslopen foutjes in de frequentie-opsomming kan ik inderdaad merken dat je een anorak van het zuiverste water bent. Dat is geen belediging overigens. De Newsbeat is geen historisch verantwoord wetenschappelijk magazine en pretendeert dat ook niet te zijn. Als aardigheidje is het lijstje geplaatst en in zijn algemeenheid zal het voor 80% best in de buurt zitten. Dat er een foutje in sluipt, "so be it." Er staat geen boerderij op het spel en het vormt ook het minst belangrijke onderdeel van het hele blad. Dat is bedoeld voor de supporters die door middel van dit medium geïnformeerd worden over de ontwikkelingen met betrekking tot het station waar zij hun steun aan verlenen. Voor historisch verantwoorde lijstjes zullen ze zich waarschijnlijk wel op het Freewave Mediamagazine geabonneerd hebben. Jij bent dan ook de eerste en zover enige die over dit slippertje is gestruikeld. Of je wel of niet gelijk hebt, trek ik niet eens na. Dat zal best.

John Lewis

Waar anoraks zichzelf, naar mijn mening, vaak tekort doen is dat omwille van details de grote lijn volledig uit het oog wordt verloren. Om een fictief voorbeeld te geven; als er morgen een van de presentatoren zegt dat 49 kW RCA weer volledig werkt zal er steevast een aantal anoraks mopperen dat het geen 49 maar 50 kW is. Daarbij uit het oog verliezend dat het natuurlijk veel belangrijker is dat het ding het weer doet. Je noemt het feit dat wij het vizier voorwaarts richten "stemmingmakerij." Daar hebben we ons dan vaker aan bezondigd. Radio Caroline voer in de seventies een heel andere koers dan in de sixties. Terwijl toch een groot deel van de luisteraars dezelfde was. Dat was in de jaren tachtig ten opzichte van de jaren zeventig niet anders. Toen Laser opdook en er voor de survival een andere tactiek en format werd gevraagd ging ook het roer om. In 2000 heet dat in een keer stemmingmakerij. Tegen wie dan?

Voor iemand die geen Radio Caroline accepteert anders dan vanaf het eigen schip zal je dus ook wel stevig gebaald hebben toen Radio Caroline uitzond vanaf de Mebo 2, of vanaf de Cheeta II. Ook dat waren geen eigen schepen. Bij de RSL uit Harwich werd ook even tijdelijk een ander schip gebruikt. En dat is nou wat ik bedoel met de grote lijn uit het oog verliezen. Niet het feit dat er een RSL was telt, nee, het feit dat daar een ander schip voor werd gebruikt. We hebben in Nederland een week vanaf een mijnenveger uitgezonden. Caroline-deejays, Caroline-jingles en Caroline-muziek. Wij vonden dat prima, de luisteraars ook.

Ik respecteer je mening en ga niet in de verdediging. Bovenstaande betreft alleen enkele van de vragen die bij het lezen van je verhaal boven komen drijven. Radio Caroline is bijna veertig jaar jong. In die historie heeft ze vele gezichten gekend. Van Hitradio tot Album tracks. En, wij zijn er nog! Dat is het grote verschil met Radio London, RNI enzovoort. Die kun je je blijven herinneren zoals ze waren toen jij er naar luisterde. Ons niet. Wij zijn er nog en zijn door-geëvolueerd. In het huidige Caroline zit natuurlijk veel van het oude. Dat kan ook niet anders; het is een deel van jezelf. Maar net zoals jijzelf niet meer de jongeman bent die je was toen RNI de knop omdraaide, zo is ook Caroline doorgegroeid. Dan hadden we in 1967 of 1974 er ook de stekker uit moeten trekken. Dan was het station in de herinnering blijven voortbestaan zoals de anoraks het nu eigenlijk graag zouden willen zien.

Ondanks dat ik je mening niet deel ben ik blij dat je geïnteresseerd bent en de moeite hebt genomen om te reageren.

Sietse Brouwer

En tot slot het laatste woord van Paul de Haan ...

Nigel Harris

Bedankt voor je reactie, Sietse. Hierbij nog enkele aanvullingen. Ik begrijp dat Newsbeat primair bedoeld is om de leden te voorzien van aardige verhalen en toekomstverwachtingen op de 1296 kHz, de Astra en het Internet. Toch blijf ik erbij, dat als in Newsbeat ook aandacht aan feiten wordt besteed, en dat is een frequentielijst toch zeker, deze feiten juist dienen te zijn. Bij twijfel niet plaatsen of de juistheid natrekken — het geheel moet immers wel geloofwaardig blijven als je Newsbeat als spreekbuis van Radio Caroline wil positioneren. Anders begint het een beetje te lijken op het clubblad van de plaatselijke visvereniging die zoute niet van zoete haring kan onderscheiden.

Natuurlijk is het probleem met anoraks dat ze altijd op de details wijzen en weigeren mee te gaan in de grote lijnen. Gelukkig maar, anders is er in bijvoorbeeld 2010 niemand meer te vinden die zelfs het woord Caroline kan spellen. Mijn nadruk op het belang van het 'eigen zendschip' zal ik nader verklaren. Of er nu wordt uitgezonden vanaf een mijnenveger of een lichtschip, via de Astra of het Internet, al te gemakkelijk worden deze uitzendingen verzorgd onder de vlag Radio Caroline. Als ik morgen vanaf een binnenschip in de haven van Groningen begin met programma's en het geheel Radio Caroline noem, dan heb je de zoveelste kloon van dit legendarische radiostation. Daarmee beschik je echter nog niet over de specifieke kenmerken die het station zo bijzonder maakten — ik kom daar nog op terug.

Overigens begrijp ik dat ik in zo'n geval de naam Radio Caroline niet lang zal kunnen gebruiken, dat mag immers niet meer. Na enkele weken zal ik de naam dus moeten veranderen, bijvoorbeeld in Radio Scheissenhausen. Wat zijn nu die specifieke kenmerken van Radio Caroline die zo anders zijn dan die van alle uitzendingen die na november 1990 onder de naam 'Caroline' de lucht ingingen? Wel, dan moet je toch echt terug gaan naar het voorjaar van 1967. In april 1967 begon Radio Caroline — South en North — met een uitgebreide campagne voor het behoud van vrije radio. Grote gangmakers waren Ronan O'Rahilly — met de hulp van Johnnie Walker en Robbie Dale — en op Radio Caroline North Don Allen. Vanaf dat moment namen ze de gedaante aan van Marine Broadcasters.

De "gekke Ier" Ronan O'Rahilly

Kenmerk van Marine Broadcasters is en was het continueren van Radio Caroline op zee in internationale wateren. Dit kenmerk is vanaf dat moment tekenend voor Caroline en dat vind je op allerlei manieren terug in de jaren zeventig en tachtig. Het ging niet langer om het succesvol runnen van een commercieel radiostation, maar om geheel andere zaken. De bemanning aan boord van de MV Mi Amigo en van de MV Ross Revenge had naast presentatietalent ook het vermogen een schip op zee te houden, een perfecte combinatie om een radiostation een uniek geluid te geven dat vanaf land nimmer valt te evenaren.

Anno 2001 zijn Nigel Harris en Johnny Lewis zo ongeveer de enig overgebleven deejays die wel dit fenomeen kunnen overbrengen. De overige huidige deejays hebben na 1990 waarschijnlijk ooit wel een verfkwast aan boord van de Ross gehanteerd, maar hebben een hoog ILR-gehalte. Het in die tijd unieke Caroline-geluid vond je dus ook nimmer terug in de Nederlandstalige uitzendingen van bijvoorbeeld Radio Atlantis, Radio Mi Amigo, Radio Monique of Radio 819. Behalve als er live werd uitgezonden, denk hierbij aan Mark Jacobs — Rob van Dam — en Ad Roberts: beide heren hadden wel dat gevoel voor Radio Caroline en deelden vaak mee in de scheepsellende in die tijd.

Om dat gevoelt van directheid gaat het. Alles wat op band en nu op minidisc wordt aangeleverd, klinkt afstandelijk en veraf! Feitelijk kun je Radio Caroline dus ook nimmer vergelijken met stations als Radio London, Radio Veronica, RNI en vele andere. Grondslag voor deze stations was commerciële radio, niet meer en niet minder — en daar is overigens niets mis mee. Radio Caroline werd in 1964 op de rails gezet door een maverick, onze bekende Ier, die de financiering rond kreeg, winst niet echt belangrijk vond en de Engelsen trakteerde op een baanbrekend fenomeen. Toevallig was dat destijds een radiostation vanaf een schip.

De MV Ross Revenge vaart de haven van Londen binnen

Deze maverick heeft vanaf 1964 tot november 1990 andere vrijbuiters om zich heen verzameld en ze altijd weten te stimuleren het onmogelijke mogelijk te maken. Dit past geheel bij de figuur van Ronan O'Rahilly en ik raad eenieder aan het boek 'Selling the sixties' van Rob Chapman hier nog eens op na te lezen. De randvoorwaarden om een dergelijk uniek station gestalte te geven zijn nu juist de internationale wateren waar de samenwerking en improvisatie van vaak totaal verschillende mensen leidt tot een manier van radio maken die nimmer op het vaste land valt te evenaren. Op het land is, met andere woorden, van "door-evolueren" geen sprake. De evolutie stokte, toen in november 1990 de stekker eruit ging. Na november 1990 gingen vele uren via RSLs, EKR, eigen Astra-uitzendingen en nu via Internet onder de naam Radio Caroline 'de lucht in'. Uiteraard luister ik hier ook met veel plezier naar, echter: "You can't beat the real thing."

Laat ik ook maar een, in dit geval niet fictief, voorbeeld geven om aan te geven dat oog voor detail belangrijker is dan de grote lijnen: tussen 1962 en 1975 werd de MG B - een klassieke Engelse sportwagen — onveranderd geproduceerd, dus volgens de oorspronkelijke specificaties. Vanaf 1975 werd deze prachtige auto voorzien van grote zwarte plastic bumpers in plaats van chroom, het motorvermogen werd teruggebracht met 20% en de rijhoogte werd met vele centimeters verhoogd. Dit om te voldoen aan overheidseisen voor de verkeersveiligheid. Dat door deze wijzigingen het rijgedrag van de auto sterk terugliep, was klaarblijkelijk niet belangrijk. MG-puristen keerden het legendarische merk voorgoed de rug toe. De MG leek alleen nog in grote grove lijnen op het origineel, belangrijke details waren om zeep geholpen.

Met vriendelijke groet,

Paul de Haan

De eerste roep om de terugkeer van Radio Caroline viel in dit blad te lezen in augustus 1998 in de bijdrage van Howard Rose met A thought for August 14th. Een jaar later kwam Chris Edwards met hetzelfde voorstel in zijn Ten years ago to the day. Tussendoor voerden Rob Olthof en Hans Knot enerzijds en Ruud Poeze en Bob Noakes anderzijds in februari 1999 een open briefwisseling over Caroline in Nederland. In juli 2000 luchtte Geoff Baldwin zijn hart over de Caroline-"clonen" in The many faces of Radio Caroline. In zijn bespreking van de Caroline Supporters Day in Leeuwarden in augustus 2000 wierp Hans Knot verder al een kritische blik op de web-casting van de Caroline-organisatie. De Franse Caroline supporters voeren intussen overigens ook hun strijd op voor de terugkeer van het "echte" Caroline.