Een nieuw schip voor Veronica

In 1960 startte Radio Veronica haar uitzendingen vanaf het zendschip de "Borkum Riff", dat verankerd lag in de Noordzee — in internationale wateren, zo'n vier mijl verwijderd van de Nederlandse kust. De uitzendingen werden, letterlijk en figuurlijk, goed ontvangen door het Nederlandse publiek. Vier jaar later, verhuisde de commerciële zeezender al haar apparatuur naar een nieuw schip, de "Norderney". Veel openheid over deze operatie werd er destijds niet gegeven en die geheimzinnigheid zorgde voor de nodige geruchten. Even dachten sommige mensen zelfs dat er, onder de naam "Star Radio", een compleet nieuw station in de lucht zou komen. Hans Knot hield de berichtgeving in de pers nauwgezet bij en controleerde het een en ander in lange interviews met Bull Verweij, de mede-eigenaar van het station. Hier beschrijft hij de achtergronden van Veronica's verhuizing op zee.

Een Veronica-huwelijk. Op 18 april 1960 verliet de "Borkum Riff" de haven van Emden. Het voormalige lichtschip werd door de Britse sleepboot "Guardsman" naar een plekje voor de kust van Katwijk gebracht. Enkele weken later begonnen vanaf het schip de reguliere uitzendingen van Radio Veronica. In de jaren daarop werd de zeezender een begrip, al was het aanvankelijk nog niet de popzender die het later zou worden. Ook in juni 1964, de maand waarin Judith de Leeuw trouwde met Christiaan Dirkse, was het station nog allereerst een soort van huiskamerradio met korte programma's die voor elk wat wils boden. Wel gingen de deejays ook toen al schuil achter bijnamen. Judith de Leeuw was bijvoorbeeld bij de luisteraars beter bekend als de populaire deejay Anushka, terwijl haar echtgenoot bij Veronica luisterde naar de naam Hans Cruysen. Het huwelijk werd niet alleen bijgewoond door familieleden en kennissen maar ook door talrijke collega's. Bijkomstigheid was dat een van de Veronica-sponsors dankbaar van de gelegenheid gebruik maakte door het bruidspaar te voorzien van gratis trouwringen. Bovendien pronkte het gelukkige paar in huwelijkskledij in de weken daarop in een reeks advertenties. Deze sponsor zou trouwens tot het bittere einde van het station als zeezender, adverteerder blijven. Het ging daarbij om "Constant verlovingsringen". De uit Rotterdam afkomstige firma liet Anushka kiezen uit een aantal modellen, waarbij haar keuze viel op het model "Claudia".

"Dat had de "Borkum Riff" ook niet. Het schip had een stoommachine en die is er uitgehaald. Achteraf doodzonde want het was een prachtmachine, een juweel. Toen we uit Duitsland weggingen zijn we nog wel met de stoommachine uitgevaren en moesten dus voor vertrek ook nog kolen bunkeren. Bovendien moest de "Borkum Riff" vervangen worden. Er waren plannen voor een sterkere zender en op de "Norderney" was er meer ruimte voor een zenderkamer en zo meer. De "Norderney" werd dus aangeschaft want ook de jaren gingen tellen voor de "Borkum Riff". Het schip was gebouwd in 1911 en begon toch diverse gebreken en gaten te krijgen. Bovendien werd er nooit een haven aangedaan. Voordat we destijds Emden verlieten werden er op de huid allemaal voorzorgsmaatregelen aangebracht om doorroesten te voorkomen. Er was namelijk nogal behoorlijk veel koper op het schip en in combinatie met ijzer kon dit veel problemen opleveren. De zinkplakken die waren aangebracht, waren na een paar jaar gewoon door invloed van het energieveld van de zender al helemaal weg. We hebben toen eerst overwogen om de "Borkum Riff" naar een dok te laten slepen, maar dit kostte zoveel zenddagen dat we besloten een nieuw schip aan te schaffen. We zijn zelfs nog in onderhandeling geweest met Verolme om een drijvend dok op de Noordzee neer te leggen om daar de "Borkum Riff" in te laten herstellen. Ik ben zelf nog bij hem geweest. Zal ik nooit vergeten. Hij was nogal gek met zichzelf."

"We hebben nooit iets gewaagd gevonden. Ik herinner me nog dat de wet er tegen de REM kwam en Verolme nog stond te janken voor de radio daaraan toevoegend dat zijn REM-eiland wel werd aangepakt en Veronica niet. De toenmalige minister van Justitie, Scholten, zei toen dat er een duidelijk verschil was tussen het REM-eiland en het Veronica-schip. Het eiland was immers een obstakel op het continentale plat en Veronica een schip, onder vlag, in internationale wateren. Vreemd genoeg wist men te stellen, dat we onder ten vlag voor anker lagen. De scheepswetten waren natuurlijk direct van toepassing op ons terwijl dit uiteraard niet het geval was met Verolme's eiland. Pas later werden er wetten van kracht voor de schepen, die uitzendingen vanaf internationale wateren programma's verzorgden. Bovendien hadden we op dat moment voldoende geld om het nieuwe schip aan te schaffen en in te richten. We kozen voor een hele zware trawler want we wilden dat het schip zeer stabiel zou zijn tijdens stormen, omdat er niets met de bemanningsleden mocht gebeuren. Ofwel: veiligheid boven alles".

Hoge verwachtingen. Over het verwachte aantal luisteraars zei Henriot destijds in Der Spiegel:

"We houden rekening met vijf tot zes miljoen luisteraars die onze programma's kunnen ontvangen tussen Jutland en Kassel en van Berlijn tot en met het Ruhr-gebied. Niet alleen de Duitsers zullen gaan genieten van ons station maar bijvoorbeeld ook de Nederlanders en de Denen. We hebben inmiddels al veel belangstelling gehad van de zijde van de adverteerders. Weissleder heeft op zijn kantoor concept-contracten met verschillende ondernemingen, zoals platenmaatschappijen en olieleveranciers. Ik heb zelf deze week contact met het margarineconcern Unilever gehad, dat ook zendtijd wil huren."

Niet veel later werd Weissleder zelf geïnterviewd door een krant. Hij zei:

"Het schip en de zender zijn er al maar we hebben nog financieringsproblemen en bovendien weten we niet onder welke vlag we actief moeten worden. Als we eenmaal in de ether zijn, zullen we niet alleen de muziek draaien die in de Star Club werd gedraaid, maar amuserend voor iedereen proberen te zijn. Dus komen alle schlagers aan bod en bijvoorbeeld ook operettemuziek. Reclamezendtijd moet onze belangrijkste bron van inkomsten worden. We zullen beslist niet proberen Radio Luxemburg te imiteren, maar komen met een totaal eigen geluid. Uitzendtijden zullen van 's ochtends 10.00 tot 12.00 uur middernacht worden. Het za1 echter nog wel enige tijd duren alvorens we in de ether komen. Momenteel worden door juridische adviseurs de wetgevingen van Duitsland, Noorwegen, Denemarken en Engeland bekeken, want we willen beslist niet met een van die landen in botsing komen."

Niets van bekend. In 1993, tijdens onze interviewsessies, vroeg ik Verweij of hij van het Star-Radio-project af wist:

"Nee, wij zijn wel zo oneerlijk geweest te melden dat het schip werd voorbereid voor bodemonderzoek, hetgeen ook in de kranten was te lezen. Ik heb nooit van het project van Star Radio gehoord. We besloten het schip in Nederland te laten ombouwen omdat we daar de beste scheepswerven hadden. En bovendien, alles dat we in Nederland konden laten doen kreeg altijd voorrang boven het buitenland. We waren zeer tevreden over de uitvoering van het werk, maar lieten alleen de zender uit het buitenland komen. Dit gebeurde pas toen de "Norderney" in internationale wateren lag. Deze is vanuit Zeebrugge verscheept en niet via Schiphol uit Amerika binnengekomen. De zender was afkomstig van Continental Electronics, een bedrijf dat op dit gebied een hele goede naam had. We hebben toen een technicus naar Dallas gestuurd om te onderhandelen. Een scheepswerf die een goede opdracht kreeg, zou zich bovendien niet laten beïnvloeden door de RCD want een industrie werkt gewoon zijn goede opdrachten uit en ze hadden immers niet de opdracht een zender in te bouwen. We vonden het schip via een scheepsmakelaar in Hamburg. Het lag trouwens achteraf iets moeilijker op het water dan de "Borkum Riff". Ik herinner me nog erg goed dat onze matrozen altijd van de "Borkum Riff" zeiden, dat het schip als een meeuw op het water lag. Het was natuurlijk ook een lichtschip en die waren er speciaal op gebouwd om stil op het water te liggen."

In grote letters. Op de "Norderney" was in grote letters de naam "Veronica" aangebracht. We vroegen Verweij of dit op zee was gebeurd:

"Nee, waarom? Dit is gewoon in Zaandam gebeurd. Immers de meeste schepen hebben vrouwennamen ... Elisabeth, Margaretha en ga zo maar door. Wel is de motor eruit gehaald zodat we veel meer ruimte kregen voor de zenders en generatoren. Achteraf had die motor er niet uitgehaald moeten worden. We kregen trouwens direct problemen, nadat de "Norderney" was uitgevaren. Het schip sloeg, ondanks de hele zware ketting, direct van haar ankers en raakte op drift. Gelukkig kregen we hem vrij spoedig weer te pakken waarna alles, tot 1973, erg gladjes verliep."

Dat dit antwoord niet helemaal klopt, mag blijken uit de bovenstaande krantenfoto van de MV "Norderney", die is genomen op de dag dat het tweede zendschip voor het eerst in internationale wateren lag. Zoals de foto laat zien was de naam er toen nog niet op aangebracht. Zou er, overigens, nooit gedacht zijn aan het plaatsen van een hoge zendmast in plaats van een T-antenne. Toen was immers al bewezen, dat met gebruik van een hoge mast, het uit te zenden signaal verder landinwaarts kwam? Verweij:

"We kwamen al ver genoeg. Langs de hele Nederlandse, Belgische en Franse kust waren we te horen via de 192 meter en toen we veel later naar de 538 gingen was het signaal trouwens in bijna geheel Nederland probleemloos te ontvangen. De eerste golflengte, we waren zelf technisch niet zo goed, had iemand ons geadviseerd. Later, toen we inderdaad op de 538 zaten, werd ons van verschillende kanten complimenten gemaakt."

Op 16 november maakte men aan boord van de "Norderney" enkele moeilijke momenten door. In een harde zuidwester-storm sloeg het schip van haar anker en raakte op drift tussen Scheveningen en Katwijk. Nadat het stuurboordanker was losgeslagen besloot de achtkoppige bemanning direct het bakboordanker neer te laten. Dat bleek evenwel niet voldoende, want het schip begon alsnog te krabben. Onmiddellijk werd de kustwacht gewaarschuwd, waarop een aantal sleepboten ter assistentie uitvaarde. Het was de sleepboot "Titan" van de firma Wijsmuller uit IJmuiden die als eerste arriveerde en om negen uur in de avond aan de "Norderney" vastmaakte. Toen de Titan, onder leiding van kapitein Arie van der Wielen, vastmaakte bleek het zendschip al ver in nationale wateren te zijn afgedreven. Slechts 1,5 mijl van de kust verwijderd, slaagde men erin om de "Norderney" weer in balans te krijgen en begon de terugsleep naar internationale wateren.

Om half een in de nacht arriveerde de sleepboot Hector van dezelfde onderneming bij de "Norderney" om de sleep over te nemen. Vervolgens vertrok de Titan weer naar IJmuiden en bleef de Hector met de "Norderney" op zee totdat een nieuw anker was geplaatst. Onmiddellijk nadat het nieuws bekend werd dat de "Norderney" in nationale wateren was gekomen, gingen er geruchten als zou de Nederlandse regering opdracht geven het schip in beslag te nemen. Dit gebeurde echter niet. De volgende dag zei een woordvoerder van de marine, dat men de "Veronica II" slechts zou kunnen aanhouden als de commandant zeemacht Nederland hiervoor uitdrukkelijk opdracht zou hebben gekregen van de minister van Defensie, dhr. P.S. de Jong. En ook deze zou niet alleen gehandeld mogen hebben, aangezien hij tevens toestemming zou hebben moeten gehad van de toenmalige ministers van Justitie (mr. Y Scholten) en van Verkeer en Waterstaat (mr. J Aartsen). De slotzin in de krant luidde:

"Prima kerel, die helaas te vroeg is overleden. Met hem had ik nogal eens strijd over de dagvergoedingen per persoon. Hij vond dat fl. 2,50 in die tijd genoeg geld was om een bemanningslid in leven te houden. Ik vond dit flauwekul, want ik was van mening dat ze erg goed te eten en te drinken moesten hebben, hetgeen Arie weer overdreven vond. Hij wilde zelfs niet meer inkopen. Toen hij eerst niet overstag wilde gaan, heb ik eens ten halve koe aan boord laten brengen als extra eten. Later begreep hij wel, dat wanneer er voldoende eten aan boord was er toch niet meer werd gegeten dan de bemanning op kon. Bovendien waren er regelmatig gasten, zoals journalisten en artiesten op bezoek, zodat er altijd wel lekkere dingen waren. Hij heeft me later zelfs toegegeven dat ik groot gelijk had met de overvoorraad, want hij kwam zelfs per bemanningslid uit onder de fl. 2,50 per dag."

Rond die tijd was tevens de voorbereiding aan de gang om het later bekende Verdrag van Staatsburg van de grond te krijgen. Als de regering dat verdrag zou ondertekenen, zou het mogelijk worden op te treden tegen de zeezenders. Ten tijde van de behandeling van de anti-REM-wet, de wet die de uitzendingen van Radio en TV Noordzee vanaf een platform op het continentale plat onmogelijk moest maken, deelde Minister Scholten aan de Tweede Kamer mee, dat de regering pas tegen Radio Veronica in verweer zou komen als het Verdrag van Straatsburg rechtstreeks voor Nederland rechtskracht zou krijgen. Zoals bekend zou dit niet eerder dan in 1974 geschieden. Ook Dirk Verweij maakte zich niet ongerust getuige zijn verklaring:

"We maken ons helemaal met nerveus ten aanzien van de eventuele van krachtwording. Wat we gaan doen als de wet er wel komt, kan ik niet zeggen. Dat weet ik gewoon nog niet. We zijn nog niet ter dood veroordeeld en gaan dus rustig door met onze uitzendingen."

"Er waren trouwens veel meer plannen in die periode. We zijn bijvoorbeeld ook nog bezig geweest om vanuit Marokko een lange-golf-zender op Frankrijk te richten voor het geval Radio Veronica uit de ether zou moeten. Het idee daarachter was dat wanneer we weg moesten, we de volgende dag al in de ether zouden kunnen zijn vanuit Marokko. Bovendien zou dit een goed project zijn geweest, omdat we dan het Rhône-gebied zouden kunnen bereiken, juist daar waar Radio Luxemburg niet door kwam met haar zender. We zijn een avond op bezoek geweest bij Hassan II, de broer van de toenmalige koning Hassan. Hij wilde een bepaald percentage van de omzet en we hebben daar ter plekke in het Frans een contract opgemaakt waarmee hij akkoord ging. We hebben daarna grondmetingen gedaan en zelfs een stuk grond gekocht in de buurt van Casablanca. Proefuitzendingen volgden gericht op Zuid-Frankrijk, waarbij bleek dat de ontvangst goed was. De Franse Staat, die een meerderheidsbelang heeft in de Franse service van Radio Luxemburg, vond het helemaal niet leuk. Ze zagen ons helemaal niet zitten. We hadden inmiddels al een aantal deejays benaderd, waaronder André Lampe, van Radio Luxemburg, die bij ons in dienst zouden komen. We wilden echt in Marokko van start gaan en zij zouden daar gaan werken. André Lampe was zelfs van plan in Marokko te gaan wonen, want hij had daar een broer die het er erg naar zijn zin had."

De plannen waren serieus. Uit de bijgaande afdruk van het briefpapier mag blijken dat men met de voorbereidingen al ver op weg was. Was het allemaal doorgegaan, dan hadden we mogelijk nu nog naar Radio Veronica kunnen luisteren, al zouden de deejays dan waarschijnlijk wel Frans hebben gesproken.