volume 6
mei 2003

Een deejaytafel voor Hilversum 3

Een weeklang luisteren naar de publieke popradio in 1971

door Hans Knot

Op 11 oktober 1965 begonnen de uitzendingen van Hilversum 3, het door de publieke omroepen geleide station dat een tegenwicht moest bieden aan de populaire zeezenders. Het station had een moeizame start. Zoals de bedoeling was, fungeerde Hilversum 3, het station dat in 1985 "Radio 3" zou gaan heten en in beginjaren negentig tot "Radio 3FM" of kortweg "3FM" werd omgedoopt, wel van meet af aan als een muziekzender. Maar, die muziek werd aanvankelijk nog getypeerd als "lichte muziek" en dat was het ook. Toch ontwikkelde het station zich in de loop der jaren steeds meer tot echte "popradio". Een belangrijke wending kwam in september 1971 met de installatie van een heuse deejaytafel. Aan die gebeurtenis haalt Hans Knot hier een herinnering op.

Foto links: Henk Bouwman met rechts Harry van Doorn, de latere minister van CRM maar toen nog voorzitter van de KRO

Een persbericht uit 1971. We schrijven 1971. De roerige jaren zestig waren voorbij, maar dat wil niet zeggen dat de Nederlandse radiowereld een rustig jaar beleefde. Begin maart 1971 viel er plotseling een Nederlandstalig geluid te beluisteren vanaf het zendschip de MEBO II, dat verankerd lag voor de kust van Scheveningen, maar wel in internationale wateren. Dat druiste duidelijk in tegen de afspraak die de eigenaren van het schip, de Zwitsers Meister en Bollier, hadden gemaakt met de toenmalige directie van Radio Veronica. Men had het schip op een listige manier terug in handen gekregen. Immers was het schip als een soort van borg overgedragen aan de eigenaren van Radio Veronica. Niet alleen hadden de Zwitsers het schip terug, maar ook hadden ze de zenders weer aangezet met een Engelstalig programma, dat niet veel later — begin maart — werd gevolgd door een Nederlandstalige service met grootheden als Joost den Draayer en Jan van Veen die werden bijgestaan door nieuwkomer Ferry Maat. De Nederlandse luisteraar kon vanaf dat moment dus kiezen tussen twee radiostations vanaf zee. En, dan was er natuurlijk vanaf land nog het officiële Hilversum 3, dat zich steeds meer ontpopte als een echt popradiostation en dat het onderwerp vormt van dit artikel.

In dat jaar zou ik zelf de leeftijd van 23 jaar bereiken en ook toen hield ik al mijn persoonlijke radiodagboeken bij. Als ik daar nu in terugblader, dan vind ik op 1 september van dat jaar een officieel persbericht terug dat was uitgegeven door de afdeling Voorlichting van de NOS. Hierin werd meegedeeld dat er technisch het een en ander zou gaan veranderen in de presentatiestijl van Hilversum 3. Toen ik de kop van het stuk destijds voor het eerst zag, dacht ik: "Zou men eindelijk aankondigen dat het station een horizontale programmering zal gaan brengen?" Immers sinds 1965, toen het station in het najaar als eventuele concurrent van de zeezenders werd opgezet, werd er vele malen over de programmatische invulling binnenshuis door de omroepen vergaderd en veelvuldig over dit onderwerp in de pers geschreven.

Een nieuwe deejaytafel. Eigenlijk was men er in Hilversum er nooit goed uitgekomen, hoe een echt popstation, dat het derde station toch pretendeerde te zijn, eruit zou moeten zien. Voorzichtig was hier en daar aan de programmamakers een klein budget gegeven om naar Amerika te kunnen reizen om te onderzoeken hoe popradio daar werd gemaakt. De deejays en programmamakers wisten kortom wel een beetje hoe het moest. Het grote probleem van Hilversum was echter het publieke bestel. In Nederland had je immers te maken met allerlei omroepen die op een en dezelfde frequentie hun waar dienden te verkopen. Of het nu de aloude arbeidersomroep VARA was of de nog niet zou oude Evangelische Omroep, men kreeg de zendtijd waar men getalsmatig recht op had. Op Hilversum 3 zorgde dat voor een verrassende diversiteit, want niet elke omroep verstond hetzelfde onder popmuziek. Sommige omroepen deden het beter en andere duidelijk minder. Ach, ondanks dat ik niet uit een rood nest kom, vond ik de VARA bijvoorbeeld nog niet zo slecht op Hilversum 3. Ja, ik herinner me nog heel goed de programma's van Aad Bos, Herman Stok, Eddie Becker, Hans Hamburger, Hilde Smit, Piet Wielinga, Dick de Winter en "The Big Bird on Three", Felix Meurders. Het was de tijd dat Hilversum 3 net een beetje volwassen werd. Er werd op het "popstation" nog wel wat afgepraat, maar wel waren intussen bijna geheel verlost van de operette en marsmuziek. Maar, over de hele linie viel toch ook nog wel het nodige te verbeteren.

Maar nee, het persbericht ging niet over de deejays of de horizontale programmering maar over een stukje nieuwe techniek. Het ging om een, zoals men het omschreef, nieuwe deejaytafel die spoedig in gebruik zou worden genomen in de studio van Hilversum 3. En, dat was zeker een belangrijke vernieuwing. Anno 1971 haalde men bij de publieke omroep eindelijk een middel binnen dat "high energy" kon brengen in de programma's. De deejay, die zelf zijn techniek kan doen, brengt immers meer vaart in zijn programma dan zijn collega die afhankelijk is van "de technicus van de dag." In het laatste geval is de deejay immers altijd afhankelijk van de technicus en dus onderhevig aan de grappen en grollen van de techneut en bovenal van zijn ideeën over hoe radio gemaakt dient te worden. Bij de zeezenders had men dit probleem deels aardig ondervangen door bij de vooraf opgenomen programma's steeds een vaste technicus in te zetten bij dezelfde deejay. Zo kon een goedlopend team worden gesmeed. Sommige deejays, zoals bijvoorbeeld Ferry Maat, begonnen zelf al met de knoppen te schuiven. Het ultieme in deze vorm van technische zelfredzaamheid, het zogenaamde self-supporting, zag ik pas in de jaren tachtig, ruim 12,5 jaar na 1971, toen deejay Charlie Wolfe aan boord van het niet altijd stabiele zendschip MV "Communicator" zijn programma — windkracht 4 of 8, het maakte hem niet uit — staande stond te presenteren.

Foto rechts: Felix Meurders achter de nieuwe deejay-tafel

De deejay als technicus. Maar we dwalen af en keren derhalve terug naar de officiële tekst van het persbericht van september 1971:

"Ten behoeve van de programma's van Hilversum 3 heeft de Technische Dienst Radio van de NOS een regelinstallatie ontworpen en vervaardigd, die door de disk-jockey's zelf, zonder tussenkomst van een technicus, kunnen worden bediend."

Getuige het gebruik van enkelvoud — "regelinstallatie" — en meervoud — "kunnen worden bediend" — was de tekstschrijver duidelijk in de war geraakt met de beelden die de regeltafel bij hem opriep. Dat is wel verklaarbaar, want de tafel was een wonder van vernuft en voorzien van vele tientallen kleine schuifregelaars en draaiknopjes. Vandaar misschien het gebruik van het meervoud in het persbericht. Het belangrijkste was evenwel, dat presentatie en techniek nu konden samenvallen in dezelfde persoon en dat werd ook in het persbericht aangegeven:

"Tot nu toe verzorgden de disk-jockey's alleen de presentatie van het programma, terwijl de installatie door een technicus werd bediend."

Het was een belangrijke vernieuwing en de introductie werd ook met het nodige feestgedruis omgeven. Op dit punt meldde het persbericht:

"De nieuwe installatie zal voor het eerst worden gebruikt in de open radiostudio op de Firato, in het RAI complex in Amsterdam, waar gedurende de tentoonstelling de programma's van Hilversum 3 — verlengd tot 22.00 uur — zullen worden uitgezonden. De installatie, die is opgebouwd uit drie tafels van gelijke afmeting, bevat onder meer twee microfoons. Eén voor de disk-jockey en één voor bijvoorbeeld een deelnemer aan een vraaggesprek. Verder twee op afstand bedienbare grammofoons en cassetterecorders. Voorts kan de disk-jockey via de nieuwe installatie een telefoongesprek rechtstreeks in de uitzending brengen. Er zijn ook voorzieningen getroffen, waardoor de disk-jockey gebruik kan maken van een externe bron, zoals een losse bandrecorder."

Van de technische vaardigheden van de deejays had men van de kant van de NOS destijds nog geen hoge pet op, want op elke fader op het menggedeelte in de nieuwe tafel waren geluidsbegrenzers ingebouwd. Als officiële reden gaf men op, dat het op die manier allemaal wat gemakkelijker werd voor de deejays. Middels de begrenzerschakelingen werd het telkens instellen van het geluid op het juiste niveau overbodig:

"Het maken van de zogenaamde zakjes in de muziek, wanneer de disk-jockey spreekt, gebeurt eveneens automatisch. De installatie bevat tevens ook mogelijkheden voor galm en zaalversterking. Na de Firato tentoonstelling zal de nieuwe installatie ten behoeve van de normale programma's van Hilversum 3 worden opgesteld in de Hilversum 3 studio in het Omroepkwartier."

Foto links: De monoversie van de deejaytafel met Joost den Draayer achter de knoppen

Meer swing in de presentatie. In die dagen werden de programma's van Hilversum 3 — "het station waar muziek in zit" — niet alleen via de overbekende 240 meter middengolf uitgezonden maar ook via een aantal FM frequenties. Via die FM zenders, die destijds voor Hilversum 3 onder meer stonden opgesteld in Hoogezand, Lopik, Goes en de Wieringermeer, werden de verlengde avonduitzendingen vanaf de Firato in de avonduren uitgezonden. De uitzendingen via de 240 meter werden om zes uur in de avond stopgezet om interferentie met andere stations tijdens de avondlijke uren te voorkomen.

De uitzendingen konden daarnaast, zoals gewoonlijk, nog op twee andere frequenties worden gevolgd, te weten die van van de RONO, de Regionale Omroep Noord en Oost, alsmede die van de ROZ, de Regionale Omroep Zuid. De uitzendingen van Hilversum 3 werden hier in de avonduren onderbroken voor de regionale programma's. Voor de RONO was dit tussen 18.00 en 20.00 uur terwijl men in het zuiden de regionale programma's tot een uur beperkt hield en pas om 19.00 begion. Tijdens de Firato, die werd gehouden van 10 tot en met 19 september 1971, werden de programmauren van deze regionale omroepen overigens op de band opgenomen. Vervolgens waren deze uitzendingen door het Firato publiek te beluisteren in een speciale fono-bar. Hier waren aan een wand, over een lengte van tien meter, diverse koptelefoons aangebracht alwaar men rustig kon gaan zitten luisteren. De fono-bar bevond zich midden in het tijdelijke omroepkwartier, dat was opgesteld in de Westhal van het RAI-complex.

Nadat de deejaytafel nog diezelfde maand in gebruik was genomen was er inderdaad veel meer swing in de programma's te bespeuren. Niet iedereeen wist direct met de mengtafel om te gaan, maar het merendeel van de deejays was zeker blij met de nieuwe aanwinst. Vanaf dat moment hadden ze immers de timing zelf geheel in eigen hand en dat is niet onbelangrijk bij het format van popradio, waarin de persoon van de deejay zo'n centrale rol speelt. In dit opzicht was Hilversum 3, naar Nederlans maatstaven gemtn, ook innovatief te noemen. In die tijd waren er naast de tafel van Hilversum 3, enkel nog de selfsupporting studio aan boord van de MEBO II van Radio Noordzee en verder een studio in Bussum bij Radio Noordzee, die zodanig was ingericht dat nieuwkomer Ferry Maat er bijna blindelings zijn gang kon gaan. De NOS introduceerde ook verdere vernieuwingen. In 1975 werd een stereoversie van de deejaytafel ingevoerd en in het midden van de jaren tachtig werd de deejaytafel vervangen door een meer modern exemplaar. De allereerste tafel verdween in het Omroepmuseum, waar het nu nog als pronkstuk staat opgesteld.

Vrijdag en zaterdag. Maar even terug naar die Firato-week in de maand september 1971. We hadden het al even over de extra uren die er waren voor de late bezoekers van de RAI en de luisteraars van Hilversum 3. Wie vulden ze in en waarmee? Wel, in de samenstelling van de programm's maakte de mix van omroepen die Hilversum 3 toen was, zich duidelijk kenbaar. De allereerste dag, vrijdag 10 september, was ingedeeld door de NOS en die liet een aantal van de omroepmensen, die tevens free lance contracten hadden bij de NOS, programma's presenteren. Het ging daarbij om Herman Stok en Eddie Becker. Van Stok is bekend dat hij in de jaren zestig grote populariteit haalde met het televisieprogramma "Top of Flop", maar de vijftiger van nu herinnert zich ongetwijfeld ook zijn radioprogramma's bij de VARA nog, zoals "Tijd voor Teenagers" en "Mix". Uit dezelfde stal was Eddie Becker afkomstig. Hij was in 1969 van de zeezender Veronica overgestapt en was in 1971 onder meer op Hilversum 3 te beluisteren met het programma-onderdeel "The Hitsounds of the Sixties".

Foto rechts: Herman Stok

De zaterdag daarop konden we Eddie Becker nog een keer horen, maar dan voor zijn broodheer, de VARA. Daarna volgden er twee uren "KRO op Drie" te horen, waarbij Theo Stokkink en Henk Bouwman de platen aan elkaar praatten. Over Theo Stokkink had ik het al even. Een andere herinnering aan hem komt uit 1971 rond de Kerstdagen. Het was in een themaprogramma over de radiojingle dat hij een aantal mensen aan het woord liet met hun mening over het gebruik van jingles op de radio. Eén van deze mensen was de toen nog totaal onbekende Frits Rentmeester van wiens zijn verhalen ik toen behoorlijk onder indruk kwam. Dezelfde Frits Rentmeester zou enkele jaren later een aanvang maken met een grote radiocarrière binnen de omroep, die nog steeds voortduurt. Dan hebben we het over Frits Spits. Tja, en dan Henk Bouwman. Hij presenteerde altijd een programma tussen de middag en wat mij toen vooral irritant overkwam was dat hij een bovenmenselijke neiging had van "ophalen." Verder commentaar is overbodig.

De charme kwam er weer in op de zaterdagavond, die in zijn geheel werd gevuld door de rijke NCRV-familie. Deel één van de avond werd gepresenteerd door Rieke van Epen — jawel, ook zij zat destijds op Hilversum 3 — met als producer Jan van Dalen. Daarna volgde Peter Blom, wiens programma werd geproduceerd door Skip Voogd. Deze had zijn sporen in zowel de presentatielijn als in de geschreven pers uitgebreid verdiend. En dat was dan ook weer duidelijk merkbaar in de presentatie van Blom, die eigenlijk niets anders hoefde te doen dan de voorgelegde "Voogd-teksten" voor te lezen.

Van maandag tot woensdag. Op de zondag was de Firato gesloten en werd er dus ook geen verlenging ingezet van de programma's op Hilversum 3. De knop van mijn radiotoestel ging dus gewoon al vroeg weer om. Op de maandag had de KRO haar paradepaardjes ingezet met achtereenvolgens Lex Tondeur, Bart Steinman, Vincent van Engelen, Theo Stokkink en Henk Bouwman. Lex Tondeur had eigenlijk altijd duo-presentaties en excelleerde door zijn relaxte stijl van presenteren. Steinman brengt geen enkele herinnering bij me terug in tegenstelling tot Vincent van Engelen die voor mij altijd de rustige presentator is gebleven die mij — met het team van de "Super Clean Dream Machine" (AVRO) — al vroeg de liefde voor LP-muziek bijbracht. Tot op de dag van vandaag is Vincent van Engelen de KRO, waarvoor hij nu wekelijks een programma op het klassieke Radio 4 presenteert, trouw gebleven.

Op de dinsdag was het andermaal grote VARA-pret met een grote inbreng van presentatoren die er wat van wisten te maken. Eerst een uur "Plaatjes voor de Pep" met Piet Wielinga en vooral Hilde Smit. Daarna een uur "Express" met Hans Hamburger en Dick de Winter. Het derde uur was voor Ko de Kloet en Kees van Maasdam met "Gevarieerd Vrolijke Visite" — de titel van het programma dat normaal op de dinsdag tussen de middag op Hilversum 3 werd uitgezonden. Afgezien van "De Muzikale Fruitmand" van de Evangelische Omroep riepen weinig andere programma's destijds bij mij zoveel weerstand op als juist "Gevarieerd Vrolijke Visite" met haar presentator die net deed of iedereen op zijn nek klom en al te opdringerige fans op onnodig hoge toon sommeerde om van het podium weg te gaan.

Foto links: Theo Stokkink

Op woensdag 15 september was er in de avonduren de AVRO die voor de gelegenheid haar Hilversum 3 presentatoren naar Amsterdam had gestuurd. Het programma heette "All Inn" en, zoals gebruikelijk bij de AVRO, was er na de klok van acht uur op gezette tijden ruimte voor de berichten van "AVRO's Radio Journaal". De redactie van dit programma was in handen van Klaas Jan Hindriks, afkomstig uit Groningen. Dat maakte in die tijd, zo weet ik nog, veel indruk op me daar Hindriks de zoon was van mijn gymleraar op de middelbare school die zijn leerlingen vaak vertelde over de ontwikkelingen in de loopbaan van zijn zoon. Het AVRO-team bestond die avond verder uit Meta de Vries, Krijn Torringa en Cees van Zijtveld. Alle drie hadden op de één of andere manier aan de zeezenders meegewerkt, hoewel De Vries daar eigenlijk nooit aan herinnerd wilde worden. Torringa en Van Zijtveld begonnen hun loopbaan bij Radio Veronica. De Vries maakte tijdens haar werk voor de AVRO een kort uitstapje, in 1972, naar Radio Noordzee. Ze nam daar het vroege programma "Voor de Warme Bakker" voor haar rekening.

Aan Meta de Vries bewaar ik nog een andere herinnering die stamt uit 1990. Op Radio 3, zoals Hilversum 3 toen werd genoemd, werden er twee uur aan herinneringen aan 25 jaar popradio Hilversum 3 (Radio 3) uitgezonden. Eén van beide uren werd gevuld met de mooie herinneringen van Felix Meurders, terwijl men mij had uitgenodigd om het andere uur te vullen met mijn herinneringen en meningen. Toen Hans Schiffers (AVRO) mij een vraag stelde over hoe ik dacht over het presentatieteam van Hilversum 3, toen dus Radio 3, stelde ik, misschien wel een beetje veel te hard, dat ik vond dat anno 1990 Meta de Vries zeker niet paste in de programmering van een popstation. Een dergelijk herinneringsprogramma wordt van tevoren opgenomen, mede gezien het groot aantal fragmenten dat er in voorkomt. Resultaat van mijn opmerking was dat de opname tijdelijk werd stilgezet daar Schiffers het niet gepast vond dat ik zijn collega Meta de Vries op een dergelijke manier afviel. Gevolg was een korte maar felle discussie, waarin ik mijn mening duidelijk heb neergezet. Ik was immers als onafhankelijke deskundige ingehuurd — met een cd-box van Conway Twitty als beloning en de reiskosten voor eigen rekening — en kon dus vrijelijk mijn mening uiten. En, De Vries hoorde naar mijn mening echt niet meer thuis op een popstation. Uiteindelijk werd het fragment alsnog in de eindmontage opgenomen. Nog steeds denk ik, iedere zondag als ik wakker word via Radio 2 en even voor de klok van tien uur de uitgaanstips van Meta de Vries hoor, altijd weer even onwillekeurig terug aan dat moment.

Van donderdag tot zaterdag. Donderdag 16 september, nu 32 jaar geleden, hoorden we, 's avonds, om 18.00 uur een NOS- programma dat gepresenteerd werd door Jan Corduwener, die normaliter op de vrijdagmorgen rond 12.00 uur stond geprogrammeerd. Corduwener was, naar ik me herinner, niet alleen deejay maar tevens werkzaam bij de platenmaatschappij Phonogram, een combinatie van functies die in die dagen nogal wat kritiek opriep. Als deejay viel hij op door zijn relaxte manier van presentatie en, niet te vergeten, zijn voortreffelijke tune: "Stokemobile" van Casey and the Pressure Group, onder leiding van Cees Schrama. Corduwener's programma werd die avond trouwens gevolgd door de "Joe Blow Show" van de VPRO, verzorgd door Wim Noordhoek en Jan Donkers.

Foto rechts: De zenders van Nozema in de jaren zestig

Er bleven daarna nog twee dagen Firato over, waarbij op de vrijdag in de extra uren in de avond ruimte was gevonden voor de "Vincent van Engelen Show". Dit keer niet voor zijn werkgever de KRO, maar voor de NOS. Het lijkt erop dat de NOS "the best of ..." van de omroepen gewoon had uitgenodigd voor een gastoptreden. Van Engelen pastte daar prima tussen. Daarna kwam Willem Duys voorbij met zijn "Muziek Mozaïek", ook weer inclusief vijf minuten "AVRO Radio Journaal". Duys was, zoals bekend, niet zo technisch ingesteld en voor die ene keer werd de self supporting mengtafel van Hilversum 3 niet door de presentator zelf, maar door een technicus bediend.

Op de zaterdagavond daarop hoorden we andermaal Rieke van Epen voor de NCRV. Daarna was het tijd voor het TROS-team. Die omroep zat destijds nog niet zo lang in het bestel en had daarom ook niet al te veel zendtijd. Twee uur lang konden we luisteren naar het programma "Suzie Cream Cheese" met een mij verder onbekende John Gerard en daarnaast Hugo van Gelderen en Robbie Dale. Ik heb het niet meer gehoord, daar ik alweer op de terugreis naar Groningen was. Van Gelderen, die rond die tijd een prachtig ochtendprogramma had op Hilversum 3, is al jarenlang niet meer onder ons. Robbie Dale zag ik vorig jaar nog in Londen, samen met zijn uit Nederland afkomstige vrouw Stella. Hij heeft de radiowereld al lang verlaten maar vertelde me duizenden herinneringen te hebben aan de tijd in Nederland.

De daverende dertig. Al met al tonen de namen van de presentatoren en de programma's aan dat Hilversum 3 zich, ondanks de varieteit aan omroepen, in een goede richting begon te ontwikkelen. De nieuwe "deejaytafel" droeg daar zeker toe bij. Popradio is niet compleet zonder een hitparade. Op scoorde Hilversum 3 zeker, toen de TROS de populaire Top Veertig overnam van Radio Veronica nadat deze zeezender in 1974 noodgedwongen met haar uitzendingen was gestopt. Ook voor die tijd viel er echter al een hitparade te horen op Hilversum 3 — met de jingle "Look out, Hilversum 3 Troetelschijf" ingesproken door Tom Blom. Helaas kon ik niet achterhalen hoe die lijst er uitzag gedurende de betreffende Firato-week. Bij gebrek aan beter geef ik hieronder de hitlijst van 27 augustus 1971 — nee, het gedrukte exemplaar lag niet in de winkel. De lijst werd in die tijd gepresenteerd door Felix Meurders, "The Big Bird on Three", voor mij de meest professionele presentator uit die tijd. Ik heb geprobeerd de hitlijst in een zo authentiek mogelijke wijze over te nemen omdat de afdeling voorlichting van de NOS, die de lijst wekelijks onder de pers verspreidde, de artiesten soms de mooiste namen meegaf. Michel Delpeche werd bijvoorbeeld eenvoudig weg "Delpêch" genoemd.

 1  (1) Borriquitto - Peret
 2  (4) Pour un flirt - Delpêch
 3  (2) Manuela - Jacques Herb met medewerking van de Riwi's
 4  (6) Black and white - Greyhound
 5  (5) Sweet Hitch-Hiker - Creedence Clearwater Revival
 6  (3) One way wind - The Cats
 7  (9) Eat at home - Linda and Paul McCartney
 8 (17) We shall dance - Demmis Roussos
 9  (7) Riders on the storm - Doors
10 (10) Scoobidab - Ginger Ale
11 (16) Que je t'aime - Sandra and Andres
12 (25) Blossom lady - Shocking Blue
13  (8) Zou het erg zijn lieve opa - Wilma en Vader Abraham
14 (23) Get It On - T. Rex
15 (27) Because I love you - Majority One
16 (28) Bangla Desh - George Harrison
17 (13) De clown - Ben Cramer
18 (--) Veronica - Veronica
19 (14) Rumba Tambah - Orkest Martin Wulms
20 (30) High time we went - Joe Cocker
21 (--) Hey you love - Mouth and McNeal
22 (11) When you are a king - White Plains
23 (13) Get down and get with it - Slade
24 (--) Tell the world - Clover leave
25 (--) Hot pants - James Brown
26 (--) Monica - Ulli Martin
27 (18) Co-co - The Sweet
28 (21) We will - Gilbert O'Sullivan
29 (29) Mister Astronaut - Oscar Harris / Twinkle Stars
30 (24) Waarheen waarvoor - M. Telkamp en The High Five

Foto rechts: De deejaytafel werd in 1975 vervangen door een stereo-versie. Ook deze werd op de Firato gepresenteerd, maar dan in september 1975 en nog diezelfde maand in gebruik genomen. Deze foto dateert uit de periode 1985-1987 toen er Sonifex cart-machines in zaten. Deze tafel werd op zijn beurt in 1987 vervangen door een versie met een MBI-mengpaneel

De "Hilversum 3 Top 30", zoals de lijst officieel heette, werd iedere vrijdag tussen 16.03 en 18.00 uur uitgezonden. Felix Meurders, bombardeerde de lijst al vrij snel tot "De Daverende Dertig". In deze lijst staat overigens een plaat die Meurders zelf nooit zou draaien. Het ging om de nieuwkomer op nummer 18. Een soort van protestlied van de deejays van Radio Veronica, waarin ze opriepen tot behoud van het station. Het was zeer opmerkelijk, dat een presentator van een hitlijst weigerde een plaat, die toch in de lijst was gekomen wegens het behalen van bepaalde verkoopcijfers, te draaien. Meurders hield die bewuste vrijdagmiddag wel een uitgebreide toespraak om zijn besluit te verantwoorden. Daarbij stelde hij dat hijzelf in principe niets tegen de zeezender Radio Veronica had. Hij vond het evenwel niet redelijk om, met het draaien van de plaat, ongewild reclame te maken voor een ander radiostation. Ook was hij van mening, dat de betrokkenen de plaat beter op een andere manier hadden kunnen uitbrengen in plaats van via de reguliere platenhandel. Nu liepen ideële en commerciële manier door elkaar heen. Meurders maakte daarbij een vergelijking met de uitgave van een moderne versie van "De Internationale" die de VARA op het eigen VARA-label, zonder winstoogmerk, had uitgebracht. Veel last hadden de Veronica-deejays overigens niet van het gebeuren. Ondanks Meurders' weigering om de plaat "Veronica" te draaien werd hun nummer toch een hit.

Ongedocumenteerd verleden? Bij mij thuis werd Hilversum 3 langzaamaan een tweede vaste gast, naast Radio Noordzee. Veronica haalde het nauwelijks bij ons. Ook veel tunes en jingles hebben zich in mijn geheugen genesteld: "Hé jongentje, kun je me even vertellen hoe laat het is?" of "Drie deed een duik in het hitverleden." En dan de mooie stem van Ad 's Gravenzande die zich in vele jingles hoornaar maakte, en niet te vergeten, de uiterst irritante "knips" die bij de KRO te horen waren en voornamelijk afkomstig waren uit cabaret-opnamen. Theo Stokkink plaagde ons er steeds mee. Bij de TROS nam Robbie Dale mooie jingles mee in "Jam on the Radio". Hoewel ... als je ze nu terug hoort, merk je al gauw dat het allemaal snel in elkaar werd gezet.

Al met al, biedt dit overzicht een aardig beeld van een weekje Hilversum 3 in het jaar 1971, dat in meerdere opzichten een gedenkwaardig radiojaar was. Denk bijvoorbeeld aan de bomaanslag op de MEBO II. De opkomst van het popstation Hilversum 3 is echter ook vermeldenswaard. Bij het voorbereiden van dit verhaal viel me in dit bestek op, dat er op Internet vrijwel niets is te vinden over de geschiedenis van dit station. Hilversum 3 heeft naar het lijkt, vooralsnog, een ongedocumenteerd verleden. Toch moet vele luisteraars dierbare herinneringen hebben aan de programma's. Hierbij roep ik dan ook alle lezers, die iets aan archiefmateriaal over de Hilversum 3 hebben — hoe weinig ook — of persoonlijke herinneringen aan dit station koesteren, dit ter beschikking te stellen. Misschien kan dit verhaal op die manier nog een vervolg krijgen in een verdere documentatie van de geschiedenis van Nederlands publieke popstation.

Over Wim Noordhoek en Jan Donkers en hun programma's voor de VPRO schreef Hans Knot samen met Arno Weltens al eerder iets in het artikel: "De invloed van de radio op de popmuziek." In: Soundscapes, 1998, 1. Over de bomaanslag op de MEBO II valt het nodige te lezen in het interview dat Jelle Boonstra in 2002 had met Hans Hogendoorn en Pieter Damave: "Het Noordzeegevoel." In: Soundscapes, 2002, 5. Zie hiervoor ook de herinneringen van Bull Verweij aan Erwin Meister en Edwin Bollier: "Ze gaven zich uit voor professionele ingenieurs ..." In: Soundscapes, 2001, 3. Mijn dank gaat verder uit naar Ingemar Pijnenburg voor zijn informatie over de stereo-mengtafel.