volume 9
februari 2007

Muziek in zwart-wit

Bespreking van:

Cor Gout, Muziek in zwart-wit. Gesprekken met pioniers van de lichte muziek in Nederland. Zaltbommel: Aprilis, 2006 (240 pagina's, illustraties in zwart-wit, harde kaft, gebonden; ISBN 90 5994 144 6).

door Hans Knot

In zijn boek Muziek in zwart-wit gaat Cor Gout terug naar de jaren dertig, veertig en vijftig, de hoogtijdagen van het "lichte lied" in Nederland. In uitgebreide interviews laat hij de artiesten aan het woord over hun wederwaardigheden in het muziekcircuit van die tijd. Hans Knot las het voor ons.

De jaren van de lichte muziek. Toen dit prachtig uitgevoerde boek eind december in mijn postbus viel, wist ik al na een blik in het voorwoord en tien minuten lang bladeren door de 240 pagina's, dat Muziek in zwart-wit een zeer gedegen werkstuk is. De titel is treffend gekozen, want het boek werkt als een tijdmachine: Cor Gout voert zijn lezers een aantal decennia terug in de tijd, de periode waarin Nederland nog grotendeels in "zwart-wit" leefde. De jaren dertig, veertig en vijftig zijn prominent in de verhalen aanwezig. Dat was een tijdperk waarin de meeste Nederlanders het financieel moeilijk hadden en bovendien ook nog eens te maken kregen met de zeer donkere periode van de Tweede Wereldoorlog. Maar, het was tegelijk ook de echte pionierstijd van de zogeheten "lichte muziek" in ons land. Een muziekcategorie die, tot nu, praktisch niet is beschreven.

Weet je nog wel ... De meesten van ons zullen die periode niet bewust hebben meegemaakt. Toch hebben veel vijftig-plussers wel het nodige meegekregen van hun ouders, terwijl naar hun favoriete artiesten op de radio luisterden, hun grammofoonplaten draaiden of van hun verhalen over hun bezoeken aan de clubs waar de artiesten optraden. Enkele namen weten sommige om die reden doorgaans nog wel te noemen, als ze gevraagd worden naar de personen uit de Nederlandse muziekindustrie van vóór de rock and roll en de popmuziek. Maar, veel verder dan een paar namen en enkele song-titels komt men meestal niet. Op dit punt schiet Cor Gout nu zijn lezers te hulp. In zijn boek gooit Gout de muzikale wereld uit die jaren geheel open. Hij beschrijft de artiesten die in zalen en zaaltjes optraden en, deels ook, zo nu en dan een live-optreden verrichtten op de radio. Het was een moeizame strijd om de spaarzame plekken die destijds beschikbaar waren in de amusementswereld, zonder de intensieve begeleiding van promotie via de televisie en tal van andere publiciteitsmogelijkheden die tegenwoordig volop aanwezig zijn. Het boek voert je als lezer daarmee terug naar de pure beleving van muzikale inspiratie en echte optredens.

De kunst van het interviewen. De auteur, Cor Gout, heeft altijd al een vorm van nieuwsgierigheid gehad naar deze periode die de belevingstijd van zijn vader en grootvader was. Hij is daardoor ook geïnteresseerd geraakt in de kunstvormen in die tijden, naar de verhoudingen tussen de kunsten en de maatschappij. Bovendien geeft Gout aan dat hij altijd geïnteresseerd is geweest in mensen die onder moeilijke omstandigheden en vaak tegen de tij in, toch tot de muzikale prestaties kwamen die zij nastreefden. Gout was voorheen programmamaker bij de IKON, waar hij in de midjaren negentig van de vorige eeuw ondermeer betrokken was bij het programma "De Andere Wereld van Zondagmiddag." Samen met Stan Rijven ging hij destijds op pad voor het afnemen van diverse diepgaande interviews. De resultaten werden deels eerder afgedrukt in het Platenblad en tooien nu de pagina's van dit boek. Gout heeft, zo blijkt uit het lezen van zijn Muziek in zwart-wit, een zeer goed luisterend oor, waardoor vooral dieper wordt ingegaan op datgene wordt aangedragen door de persoon die ondervraagd werd. Het is een vorm van interviewen die ik vaak mis in de gesprekken met artiesten in muziekbladen of fan-sites.

Uitgebreide verhalen. Voordat ik me waag aan een recensie, probeer ik een boek altijd tweemaal te lezen. En, juist bij herlezing van Muziek in zwart-wit viel mij het engelengeduld op van de auteur die de betrokkenen zelf aan het woord laat. Hij laat hen uitgebreid verhalen over hun gloriedagen en vertellen over hun grote en kleine ongenoegens. Toch weet Gout hen ook op het juiste moment neer te zetten in hun normale proporties. Een voorbeeld wil ik aanhalen, dat vanaf het eerste hoofdstuk bij me is blijven hangen. Het is het verhaal van een Joodse zanger die wereldwijd bewondering kreeg. Desondanks klaagt de man al redelijk aan het begin van het betreffende hoofdstuk dat hij nooit de betalingen binnenkreeg op de rechten van zijn songs. Gout gaat op dat moment niet in op het geklaag, maar verrast de lezer aan het eind van het hoofdstuk met het gegeven dat de betreffende zanger de songs ook persoonlijk had geleend uit een Joods gezangboek dat hij uit een Oostblokland had verkregen.

Namen en nog eens namen. Welke artiesten komen we zoal tegen in deze uitstekende publicatie? Natuurlijk zijn het er tientallen, die her en der worden genoemd en ook in verschillende hoofdstukken terugkeren, waardoor de kwieke lezer ook de lijntjes, die er tussen de diverse optredende artiesten uit die tijd, kan waarnemen. Een opsomming van de personen die Cor Gout heeft geïnterviewd, en waar van velen inmiddels niet meer onder ons zijn, is zondermeer noodzakelijk: Leo Fuld, Marcel Thielemans, Theo Ehrlicher (Hawaï-muziek en -groepen), Pia Beck, Eddy Christiani, Frans Poptie, Sanny Day, Martin Beekmans, Harry de Groot, Johnny Holshuysen, Gregor Serban, Hans Ninaber, Toby Rix, Orkest Malando en het eerder deels door mij als voorpublicatie geplaatste interview met "alleskenner" Skip Voogd. Ook is er een speciaal hoofdstuk over de Jordaan Muziek in het boek aanwezig.

Een aanrader. Bij het lezen en herlezen van al die namen zie ik in gedachten bij u vele vragen opdoemen als: "Hoe zat het ook al weer," en: "Wat vertelde moeder toen over Pia Beck en haar Scheveningen," of: "Wat was toch de schakel tussen Sanny Day en de radio?" Ik kan u verzekeren dat, na het lezen van dit prachtige boekwerk, al die vragen zondermeer een antwoord hebben gekregen. Maar, Muziek in zwart-wit biedt nog veel meer dan dat. Al zijn de illustraties in zwart-wit, het boek is een kleurrijke herinnering aan de muziekwereld die onze ouders in moeilijke tijden zo intens hebben beleefd. Een aanrader dus voor iedereen die meer wil weten van de Nederlandse lichte muziek en haar artiesten, zeker ook gezien de prijs van 24,50 Euro.