volume 9
maart 2007

Het verhaal van Veronica

Bespreking van:

Auke Kok, Dit was Veronica. Geschiedenis van een piraat. Amsterdam: Thomas Rap, 2007 (367 pagina's; geïllustreerd; ISBN 978 90 60056221)

door Hans Knot

De woelige geschiedenis van Radio Veronica is geschikt materiaal voor een spannend en informatief boek. En, dat is precies wat Auke Kok nu heeft geschreven. Hans Knot las de ruim 350 pagina's kritisch door en schreef voor ons deze enthousiaste recensie.

Een demonstratie en een boek. Op 18 april 1973 vond in Den Haag een omvangrijke demonstratie plaats. Het was een groots protest tegen de plannen van de Nederlandse overheid om via wetgeving een einde te maken aan de ontzettend populaire uitzendingen van het radiostation Veronica. Het station dat vanaf een schip in internationale wateren haar signalen naar de miljoenen luisteraars in ons land verspreidde. Auke Kok (1956) zat toen nog op school en hij vatte het plan op om een opstel te schrijven over de gang van zaken. Het was Kok al vroeg duidelijk dat je moest schrijven over een onderwerp waarvan je verstand had. Het opstel kwam er en werd voorgelegd aan de leraar Nederlands van de vierde klas van het Atheneum. De inhoud van het verhaal is Kok altijd bijgebleven, maar helaas verdween het geschrift tijdens de een of andere verhuizing. Daarom besloot Kok, drie decennia later, andermaal een duik te nemen in de roemruchte geschiedenis van de zeezender Radio Veronica. Het resultaat is het boek "Dit was Veronica. Geschiedenis van een piraat."

Kok vertrok vanuit de intentie om het verhaal op een totaal andere manier neer te zetten dan in voorgaande publicaties over dit onderwerp is gebeurd. Hij is daar bijzonder goed in geslaagd. De rode draad wordt geleverd door de techniek van interviewen die hij gekozen heeft. Daarbij komen verhalen naar boven, die de betrokkenen die vertellen drie decennia na de daadwerkelijke gebeurtenissen. De afstand in de tijd maakt dat verhalen met meer gemak worden verteld dan destijds. Natuurlijk blijft de sfeer van onderlinge vriendschap binnen het Veronica-team overeind. Maar, waar nodig, spaart de een de ander zeker niet.

Een spannend verhaal over een spannende geschiedenis. Als auteur van een vijfdelige geschiedenis van Radio Veronica, die in de midjaren negentig van de vorige eeuw werd gepubliceerd (SMC, Amsterdam), leek het me aanvankelijk moeilijk om deze nieuwe publicatie met een onafhankelijke blik te recenseren. Zou ik niet te kritisch zijn? Immers, in hoeverre kan van iemand worden verwacht dat hij met een onderwerp als dit de feiten tot in het kleinste detail foutloos neerzet? Maar, dat viel mee. Op een enkele plaats laat Kok wel een steekje vallen. Ergens in het boek las ik bijvoorbeeld dat het REM-eiland pal voor de kust van Scheveningen lag. Kok was een paar jaar geleden zelf mee op een tocht naar het eiland en hij moet daarbij gemerkt hebben dat de reis ruim anderhalf uur duurde vanuit de haven van dat zelfde Scheveningen. Maar, nadat ik het boek in zijn geheel had doorgelezen, bleken de weinige details als deze totaal onbelangrijk.

In zijn boek sleept Auke Kok de lezer met veel elan en overtuiging door de roerige jaren zestig en de eerste helft van de jaren zeventig. Hij vertelt het avontuur van de vrije jongens die iets deden dat echt niet mocht: namelijk uitzendingen verzorgen vanaf een schip. De programma's veranderden in positieve zin vanaf 1965, waarna de radiomakers een eenheid gingen vormen: niet alleen met de artiesten — immers ze konden daar financieel op een aantal manieren ook weer beter worden — maar ook met de vele luisteraars. Die verbondenheid met het publiek zorgde uiteindelijk ook voor de grote massa van meer dan 150.000 demonstranten op die bewuste dag in april 1973 in Den Haag. Het waren overigens voornamelijk jongeren en dat was ook de reden dat deze demonstratie soms smalend de kinderkruistocht werd genoemd.

Het moet gezegd: het boek is spannend geschreven. Kok's schrijfstijl brengt de lezer dicht bij de belevingswereld van de betrokkenen. Voor mezelf was het alsof ik bepaalde boeken uit mijn eigen jeugd, zoals "De Radio Omroepster" van Maxim van Amstel en "Hier Radio Holland" van W.N. van der Sluys opnieuw in mijn handen had. Dat waren boeken die me destijds raakten en die ik keer op keer uit de kast haalde voor gedeeltelijke herlezing. Kok kan kortom een goed verhaal vertellen, zoals we overigens al wisten van zijn eerdere publicaties, als ondermeer "Balverliefd. 1974 - Wij waren de besten" en "Onze jongens. De nieuwe helden van Oranje." In zijn boek over Veronica weet hij met zijn schrijfkunst niet alleen de babyboomers aan te spreken die nog eens terug willen duiken in de tijd om het radiobeluisteren en de hele sfeer daarom heen opnieuw te beleven. Zijn boek is even interessant voor de nieuwe generatie, omdat het duidelijk maakt dat deze beleving toch een totaal andere was dan die van de huidige I-pod- en MP3-tijdperk.

Speldenprikken en nieuwe feitjes. Auke Kok weet in zijn verhaal hier en daar ook wat speldenprikjes uit te delen. Zo haalt hij de mythe onderuit dat de roemruchte Veronica Top-40 een ontdekking was van Willem van Kooten. Tevens maakt hij duidelijk dat er wel degelijk restricties waren bij de te draaien muziek. Lennon's "The luck Of The Irish" werd bijvoorbeeld van de draaitafel verbannen omdat er in het nummer te veel werd gevloekt. Ook maakt Kok duidelijk dat er ook bij Veronica wel aan een lichte vorm van payola werd gedaan. Het betalen voor het draaien van bepaalde muziek gebeurde vanaf één tientje ingesloten in een pakje sigaretten. En ook werd er wel degelijk gemanipuleerd met de noteringen in de Top-40, hoewel dit volgens Lex Harding slechts zou zijn gebeurd in de onderste regionen van de hitladder.

Uiteraard gaat het boek uitgebreid in op de opzet van het radiostation in de begin jaren zestig. Kok laat zien dat er onder de aandeelhouders vooral veel zakenlieden zaten uit de kring van joodse handelaren die actief waren in Amsterdam en omgeving. Kok vergeet ook niet af en toe een nieuwtje toe te voegen aan de toch al zo uitgebreide geschiedschrijving inzake Radio Veronica. Zo verhaalt hij hoe Robbie Dale in het voorjaar van 1968 Radio Caroline inruilde voor Radio Veronica en bij het station als eerste de selfsupporting — het werken zonder technicus — introduceerde. Hij voegt daar de informatie aan toe dat Robbie zijn liefde vond bij Stella, met wie hij nog steeds zeer gelukkig samen is. Op zich is dat niet zo verrassend, zij het niet dat Stella de zus was van de befaamde Amsterdamse kapper Mario. Deze Mario poogde immers — nadat Manders in 1970 publiciteit had gekregen met een poging tot kaping van het zendschip van RNI — niet veel later zijn eigen naam groter te maken door nogmaals een poging tot "kaping" te doen in het gezelschap van een journalist van de Telegraaf die hij als als "reclamemaker" naar de Noordzee had meegenomen.

De vele meeslepende verhalen van de betrokkenen trekken je door het boek heen, zoals dat over de oorsprong van het later immens populaire "Candlelight" van Jan van Veen. Dit programma, zo lezen we, dankt zijn ontstaan aan het feit dat Van Veen ooit een aantal biertjes te veel had gedronken om vervolgens zijn luisteraars uit baldadigheid fluisterend een gedichtje toe te vertrouwen. Met als gevolg vele brieven, gevolgd weer door honderden en later postzakken vol verzoeken tot het voorlezen van persoonlijke gedichten. Ook het onderwerp van de latere concurrentie met RNI, ook bekend als Radio Noordzee, wordt niet vermeden. De bomaanslag die in opdracht van lieden in de top van de organisatie van Veronica werd gepleegd op de concurrentie komt ruim aan bod.

De Veronica-familie. Het boek is overigens niet alleen interessant vanwege de verhalen van de direct betrokkenen. Minstens zo belangrijk is het feit, dat Auke Kok met regelmaat ook de luisteraars en de artiesten over diverse onderwerpen aan het woord laat komen. Radio Veronica was immers niet louter en alleen een muziekstation. Naast de muziek was er het publiek, dat het station wist om te vormen tot een grote, symbolische familie. Een familie die in eerste instantie een grote "vrolijke" familie was onder leiding van Willem van Kooten, maar dat jaren later onder leiding van Rob Out vergroeide tot een "sentimentele" familie. Een programma als "Het laatste uur" van Radio Veronica, waar anno 2007 sommigen nog met weemoed en verdriet naar kunnen terugluisteren, is een schoolvoorbeeld van opperste sentimentaliteit. Andere familieleden hadden toen overigens al een poosje afgehaakt om hun plezier elders te vinden op de "220" op de middengolf.

Afsluitend geef ik iedereen graag het advies om dit boek snel te kopen. Het vormt een aangename aanvulling op alles wat al eerder werd gepubliceerd over de geschiedenis van de zeezender Radio Veronica. Voor de prijs van 19,90 euro hoeft niemand dit piratenverhaal te laten liggen. Een echt piratenverhaal is de geschiedenis van Veronica overigens niet en gelukkig ontkracht Auke Kok de ondertitel van zijn boek al op pagina 24 waar hij aangeeft dat de medewerkers van Radio Veronica formeel niets illegaals deden.