volume 10
november 2007

Nederland en Pink Floyd, Pink Floyd en Nederland

Bespreking van:

Charles Beterams en Robert Haagsma (2007), Pink Floyd in de polder. Zaltbommel: Aprilis (ISBN 978-905994-180-9)

door Hans Knot

Wat hebben Pink Floyd en Nederland met elkaar van doen? Over die vraag, zo blijkt, kan een flink boek worden volgeschreven. Charles Beterams en Robert Haagsma bewezen het met hun publicatie die onlangs verscheen uitgeverij Arpilis. Hans Knot dook diep in de bladzijden en laat ons zijn oordeel weten.

Pink Floyd's eerste hitsingle. Bij het ontvangen van deze nieuwe uitgave van Aprilis, gingen mijn gedachten bijna als vanzelf terug naar het begin van het jaar 1967. Ik was in het eerste jaar van mijn "werkend leven" terecht gekomen en had met moeite enkele maanden eerder mijn eerste eigen draaitafel kunnen aanschaffen, betaald van het overgebleven geld van enkele maanden werken als jongste bediende. Eindelijk kon ik mijn eigen muziek draaien op mijn eigen draaitafel. Tot dan had ik die muziek voornamelijk geconsumeerd door intens te luisteren naar popradiostations als Radio Luxembourg in de avonduren en Radio Caroline en Radio London overdag. Vooral dit laatste station bracht veel nieuwe artiesten die doorgaans pas later op de twee andere stations waren te horen. Zo maar even een paar namen van groepen dan wel artiesten die begin 1967, naast de vele toen al bekende hitmakers, werden gedraaid op Big L: Montanas, Corsairs, Daddy Lindberg, Blossom Dearie, Alan Bown Set, Gates of Eden, Jerry Page, Buckinghams en, natuurlijk, ook Pink Floyd. Het waren artiesten die vooral op Radio London te horen begin 1967 in de Top 40 of via de tips van de diverse deejays.

De Top 40 van Big L werd namelijk niet samengesteld volgens verkoopcijfers maar puur op grond van de verwachtingen die de deejays hadden hoe een bepaalde song het zou halen in de hitlijsten, het zogenaamde "Prediction Hit 40". En, voor mij was het een goede gids. Elke stuiver, dubbeltje en kwartje dat overbleef, legde ik destijds opzij gelegd om wekelijks een of meerdere singles te kunnen kopen, die mij waren opgevallen bij het beluisteren van de programma"s van Radio London, dat uitzond op de 266 meter. Daarnaast financierde ik met dit spaargeld een wekelijks muziekblad. Toch was het niet Radio London dat mij attent maakte op wat een van de belangrijke groepen zou worden in de opkomende psychedelica: Pink Floyd. Het station boycotte namelijk de eerste hitsingle van deze groep, te weten "Arnold Layne," en wel vanwege de als scabreus beoordeelde tekst. "Arnold Layne" hoorde ik dus, zo rond februari 1967, voor het eerst op Radio Caroline. Daarmee was mijn interesse voor Pink Floyd meteen gevestigd: een nieuwe formatie die duidelijk anders klonk dan de groepen die al zo vaak op de radio voorbij kwamen. Enkele weken later was de single dan ook inderdaad leverbaar in Nederland en haalde de formatie de hitlijst. Een tweede single volgde, maar daarna werd het voornamelijk album-werk dat Pink Floyd op de markt bracht.

Wekelijks actief in Nederland. Het mag algemeen bekend worden verondersteld, dat Nederland een belangrijke plek in de ontwikkeling van de popmuziek heeft gehad. Hoe vaak is het niet voorgekomen dat artiesten eerst doorbraken in Nederland alvorens later een hit te scoren dan wel breed succes te oogsten in eigen land? Daarvan zijn ettelijke voorbeelden te noemen. Ook voor Pink Floyd geldt dat de groep in ons land al vroeg de aandacht kreeg die ze verdiende. Bijna direct na de doorbraak van "Arnold Layne" op de hitladder, komen de groepsleden naar Amsterdam voor een optreden in het het televisieprogramma Fanclub. En daar bleef het niet bij. In 1968 was de formatie bijna wekelijks actief in ons land, eerst in het circuit van parochiehuizen en jeugdhonks en later in de nieuwe grotere popzalen, om hun sound bij ons geliefder te maken bij een groeiende groep van aanhangers.

Er bestaat kortom een stevige band tussen Nederland en Pink Floyd. En, daar blijkt een heel boek over te kunnen worden volgeschreven. Dat is tenminste wat Charles Beterams en Robert Haagsma nu hebben gedaan. Hun werkstuk Pink Floyd in de polder beschrijft veertig jaar Pink Floyd, een carrière die liep van optredens in kleine achterafzaaltjes tot bomvolle arena's. De publicatie kwam tot stand als resultaat van een onafhankelijks onderzoeksproject zonder medewerking van huidige of voormalige leden van de formatie. Dergelijke publicaties, zonder interferenties van betrokkenen, zijn vaak het meest interessant om te lezen. De typische eigen kleurtjes van betrokkenen, die het geheel vaker romantischer maken dan de werkelijkheid was, worden daarbij vermeden. De beide auteurs, respectievelijk uit 1963 en 1967, hebben deze publicatie dan ook de plek gegeven die de juiste manier van geschiedschrijving beoogt.

Rechts: Big L's boycot van Arnold Layne weerhield het station er niet van om deze reclame te plaatsen op hun Top-40-lijst

Het is al met al een prachtig boek geworden, waarin de geschiedenis van Pink Floyd wordt benaderd vanuit een Nederlands gezichtshoek. Bijna vanzelfsprekend staat het boek vol met wetenswaardigheden en worden vele bladzijden gevuld met ooggetuigenverslagen. De informatie blijft niet beperkt tot tekst. Ook laten de auteurs de lezer kennismaken met een prachtig beeldmateriaal en niet eerder gepubliceerde foto's. Enigszins geprikkeld raakte ik, als echte Groninger, wel door het persbericht van de uitgever. Daarin werd gemeld dat Pink Floyd niet alleen in de provinciestadjes als Vlissingen, Maastricht en Groningen optrad. Misschien zou het verstandig zijn voor de mensen binnen de uitgeverij eens kennis te maken met de Martinistad Groningen, waar zo vele popgroepen — die later zeer bekend zouden worden — al vroegtijdig hebben opgetreden.

Een magisch moment. Groningen heeft, zoals ook andere "provinciestadjes," een eerbiedwaardige popgeschiedenis. Ik kan alleen voor Groningen spreken, maar ik herinner me groepen als de Soft Machine, de Byrds, de Velvet Underground, Poco, Fairpoint Convention, de Gun. Arthur Brown en The Tourist die in onze Groninger poptempels als Evenementenhal, Vera, Huize Maas, Oosterpoort en Concertzaal de Jong als onbekende groepen optraden. Hoe vaak heb ik niet bij de ingang van laatstgenoemde locatie gestaan om alleen al de gezichten te zien van de artiesten, die dezelfde ingang betraden als het betalende publiek. Al mijn overgebleven geld ging op aan het kopen van singles en dus was er vaak geen ruimte voor het aanschaffen van een entreekaartje. Ook niet toen Pink Floyd inderdaad in Concertzaal de Jong optrad. Zelfs tot twee keer toe, gezien de belangstelling bij de noorderlingen groter was dan verwacht. Een tweede, nachtelijk optreden, was het gevolg. Voor mij zou het nog geruime tijd duren alvorens ik Pink Floyd — voor de eerste en tevens de laatste keer — zou zien optreden. Dit gebeurde in de zomer van 1970 toen het grote Popfestival in het Kralingse Bos in Rotterdam plaatsvond. Pink Floyd gaf toen een nachtelijk concert dat doorliep totdat de zon opkwam.

Dat optreden op het roemruchte popfestival van Kralingen vormde voor veel toeschouwers een magisch moment op een al even fantastische gebeurtenis. Ook over deze episode in de geschiedenis van Pink Floyd hebben Charles Beterams en Robert Haagsma het nodige te melden. Hun boek gaat echter verder met het verhaal van de succesformatie waarbij in woord en zeker ook in prachtige beelden wordt neergezet wat Nederland voor de formatie als wel de formatie voor het Nederlandse publiek door de afgelopen vier decennia heeft betekend. Het is daarmee een boek geworden dat zondermeer een hele mooie aanvulling biedt op de muziekgeschiedschrijving die vanuit Nederland plaats vindt.