Opsporing verzocht ...

Een bijeenkomst in Hilversum. Op 9 maart 1925 meldt politiecommissaris A.L. van Beusekom te Hilversum aan burgemeester P.J. Reymer dat het korps behoefte heeft aan een draadloze ontvanginstallatie op het politiebureau. Van Beusekom's wens sluit aan op het voornemen om voortaan politieberichten via de ether te verzenden. Een van de initiatiefnemers is A. Dubois, de directeur van de Nederlandsche Seintoestellen Fabriek (NSF) en exploitant van de zender, waarop de Hilversumsche Draadlooze Omroep (HDO) uitzendt. Op 15 maart bericht de plaatselijke krant dat drie dagen tevoren voor het eerst in Nederland een proef genomen is met de verspreiding van politienieuws. Tijdens de door de HDO verzorgde radioconcerten vanaf de Nederlandsche Jaarbeurs te Utrecht, is de uitzending onderbroken door een mededeling van politiecommissaris Van Beusekom. Diens bericht betreft de vermissing van de minderjarige E.J. te Hilversum. [1]

Commissie-activiteiten. Naast voorzitter Van Beusekom en Dubois nemen de heren P. Frima, directeur van de politieschool te Hilversum, E.J. Pateer en H.J. Versteeg, beiden politiecommissaris te Amsterdam, zitting in de commissie. Van Beusekom stelt voor het aantal leden uit te breiden met zijn afwezige collega F. van 't Sant of iemand die door hem aangewezen wordt. Van 't Sant, hoofdcommissaris te 's-Gravenhage, wil echter geen benoeming aanvaarden. In een artikel in De Telegraaf zet hij zijn praktische bezwaren uitvoerig uiteen: "Ik sein naar Hilversum. Hilversum seint het verder. Wordt opgevangen door 60.000 Nederlanders, of dat deel daarvan, dat zit te luisteren. Maar welke zekerheid heb ik, dat het bericht ook ontvangen is op de plaats, het bureau, waar ik het bericht hebben wilde? Indien het bericht aan een station niet is opgevangen en de man ontsnapt langs dien weg ... dan krijg ik het verwijt, waarom heb je ook niet even getelegrafeerd of getelefoneerd ... [2]

1. dat de radio voor de politie een doeltreffend, snelwerkend en betrouwbaar communicatiemiddel betekent;
2. dat de radio geen, zoals eerder gemeend, beduidende kostenbesparing voor de politie met zich meebrengt;
3. dat de kosten in vergelijk met het nut zeer gering zijn;
4. dat het verspreiden van de radioberichten voorlopig door tussenkomst van de NSF dient te geschieden.

Een definitief rapport. Op 9 januari 1926 wordt, wederom in Hotel Gooiland, het definitieve rapport van de Politie-Radio-Commissie besproken. De bevindingen zijn vooraf aan anderhalf duizend autoriteiten toegestuurd. Voorzitter Van Beusekom meldt dat naar het oordeel van de commissie de regering fl. 1.500,-, bestemd voor de omroepzender, dient te voldoen. Hierdoor zal het voortbestaan van de politie-omroep voldoende gegarandeerd zijn. Wederom somt Van Beusekom vier succesverhalen uit het recente verleden van de Amsterdamse politie op: [3]

• "Op den 13den November 1925 werd door den Commissaris van Politie te Hilversum de opsporing verzocht van een zeer kostbaren, weggeloopen hond. Vanuit Amsterdam volgde al spoedig op het radiobericht de mededeeling dat de hond aldaar werd bewaard."
• "Het tweede geval betrof het verzoek van den Burgemeester uit Vreeland, die de opsporing verzocht van een achterlijken man, die vermoedelijk was weggeloopen om naar Friesland te gaan, daar hij uit die provincie afkomstig was. Tengevolge van het verzenden van een radiobericht, werd hij te Amsterdam opgespoord."
• "Op den 28sten November j.l. verzocht de burgemeester van Utingeradeel de opsporing van een man, verdacht van verduistering van f 700,-. Er werd vermoed, dat hij zich met eene beruchte vrouw had begeven naar Groningen. Op het politiebericht werd hij aangehouden te Amsterdam."
• "De Commissaris van Politie te Enschede verzocht op 26 November j.l. de opsporing der verblijfplaats eener gehuwde vrouw, die met een anderen man was medegegaan. Ook zij werd per radiobericht te Amsterdam opgespoord."

Vanuit de voorkamer. In het verslag van deze vergadering staat hoofdinspecteur G.D.J. Vrijdag uit Hilversum vermeld als eerste politie-omroeper. Opmerkelijk is, dat Vrijdag de uitzendingen verzorgt vanuit zijn privé-adres op de Van der Helstlaan 62. In het zijgedeelte van de voorkamer staat een speciaal telefoontoestel opgesteld. Na een seintje van de controlekamer van de Huizer zender zet Vrijdag een schakelaar over en leest nauwgezet spellend de berichten voor. In de achterkamer, afgesloten door suitedeuren, luisteren zijn vrouw en twee zoons ademloos mee naar de stem van hun echtgenoot respectievelijk vader. [4] Overigens is bovenstaande mededeling in tegenspraak met hetgeen J.C.E. Sand in een publicatie beweert:

Conflict met de ANRO. Rondom de uitzending van politieberichten ontstaan in de winter van 1927 problemen met de Algemeene Nederlandsche Radio Omroep — de Hilversumsche Draadlooze Omroep had intussen zijn naam gewijzigd.

In eerste instantie ontvangt ANRO-secretaris W. Vogt een schrijven van het hoofdbestuur der Posterijen en Telegrafie. [8] Hierin stelt de directeur-generaal van de PTT dat het vaak voorkomt, dat de zender niet tijdig beschikbaar is voor het omroepen van politieberichten. Als gevolg hiervan signaleert men problemen. Vandaar het verzoek aan de ANRO om maatregelen te treffen, zodat de uitzending precies op het geplande tijdstip een aanvang kan nemen. Via Huizen wordt dagelijks van 12.00-12.15 uur de berichtgeving verzorgd samen met het weerbericht.

Op 6 december stuurt de burgemeester een brief aan ir. M.H. Damme, directeur-generaal der PTT, met de vraag "desnoods vertrouwelijk te worden ingelicht door wie de klacht is ingebracht." [9]

In een reactie bericht Damme dat de klacht is ingediend na ontvangst van een bijgesloten brief van de NSF. Uit de door Dubois gevoerde correspondentie blijkt, dat de commissaris wel degelijk een beroep op de N.S.F. deed om te bewerkstelligen, dat de radiopolitieberichten op tijd zouden beginnen. Op 12 december meldt burgemeester Reymer aan ANRO-secretaris Vogt, dat de klacht bij de PTT niet is ingediend door de politiecommissaris. Bovenstaande rel is exemplarisch voor de wijze van werken in deze periode.

Succesvolle berichtgeving. Met het Zendtijdenbesluit van 1930 wordt van de kant van de overheid het voortbestaan van de omroepverenigingen bevestigd. Tevens legaliseert men de situatie rondom de Politie-Radio-Omroep. Voortaan zal op de Huizer zender "elken dag ten hoogste tweemaal een half uur en ten minste tweemaal een kwartier zendtijd beschikbaar worden gesteld, terwijl op dit station mede gelegenheid moet worden gegeven tot uitzending van extra politieberichten." [10] Uit het jaarverslag van 1931 valt op te maken, dat er 624 gewone en 92 extra politie-uitzendingen plaatsvonden. In totaal werden 1.832 verzoeken tot opsporing gedaan waarbij 519 misdadigers, 180 minderjarigen, 360 vermisten, 144 dieren en 629 voorwerpen betrokken waren. In 117 gevallen leidde de berichtgeving via de radio tot succes. [11]

Situatie na de bevrijding. Na de Tweede Wereldoorlog keren de politieberichten in de ether terug. De Stichting Radio Nederland in den Overgangstijd verzorgt deze berichten van maandag tot en met zaterdag samen met de waterstanden van 9.30-9.50 uur via Hilversum II. Ook wanneer het samenwerkingsverband van de Nederlandse Radio Unie in februari 1947 de zaak overneemt, blijft deze situatie ogenschijnlijk gehandhaafd. Afgezien van een korte onderbreking in maart zijn waterstanden en politieberichten tot 12 juli 1947 nog te beluisteren. Er is de omroepverenigingen alles aan gelegen om verlost te worden van de kleine politiezendgemachtigde. De programmadirectie van de vier grote omroepen, verenigd in het informele overlegorgaan "Korsicanen", zijn 't hierover eens.