volume 12
november 2009

De muzikale reis van Ramses Shaffy

Bespreking van:

Ramses Shaffy (2009), Ramses — Laat me. Universal en Beeld en Geluid 2009 (2 cd-box; cat. nr: 271 895-1; prijs: € 16,95)
Ramses Shaffy (2009), Ramses — Laat me . Universal en Beeld en Geluid, 2009 (2-dvd-box; cat. nr: 272 188-2; prijs: € 21,95)

door Hans Knot

De muzikale revolutie van de jaren zestig beperkte zich niet alleen tot de popmuziek. Ook het Franse chanson, een genre met een lange traditie in Nederland, onderging een ware transformatie. In de voorhoede daarvan stond in Nederland de figuur van Ramses Shaffy, die de uitstraling van Jacques Brel moeiteloos wist te combineren met de uitbundigheid van Charles Aznavour. Het nieuwe cd- en dvd-pakket Ramses — Laat me biedt een auditieve en visuele terugblik op zijn lange carrière. Hans Knot bespreekt hier de beide boxen.

Bekend en minder bekend werk. Een uitstekende samenwerking tussen het muziekconcern Universal Music en het audiovisuele archief Beeld en Geluid in Hilversum heeft weer eens geresulteerd in een prachtig document, ditmaal onder de noemer Ramses Shaffy: Laat me. Of beter gezegd twee producten, want het gaat zowel om een box met twee cd's als om een box met twee dvd's, beide vol materiaal van de chansonnier die ondermeer ook schrijver, componist en levenskunstenaar is. Samen bevatten de beide boxen meer honderd nummers in bijna zes uur beeld en geluid. Op de cd's staan de vele mooie nummers die Shaffy, in diverse samenwerkingsvormen, in de afgelopen decennia heeft opgenomen. Natuurlijk staat zijn allereerste grote hit "Sammy" nog steeds als een huis. Ook andere nummers als het bekende "Zing, vecht,huil, bid, werk en bewonder" grijpen de luisteraar meteen bij de keel. Dat geldt ook voor bijvoorbeeld het prachtige duet "Pastorale," dat Ramses met Liesbeth List in 1968 opnam en dat in samenwerking tussen Lenneart Nijgh en Boudewijn de Groot tot stand kwam.

Een andere groot succes, oorspronkelijk een Frans chanson, is "Aan de andere kant van de heuvel." Maar ook minder bekende nummers trekken op de eerste cd meteen de aandacht wanneer Ramses een aantal eigen composities ten gehore brengt zoals "Josje", "De trein naar het noorden" en "We leven nog." De eerste cd bevat 22 songs die als origineel bestempeld kunnen worden, waaronder het door Henk Temming en Henk Westbroek geschreven: "Vier Films," een song waarin Ramses Shaffy wordt begeleid door Het Goede Doel. Na het intensief beluisteren van de eerste cd besefte ik direct dat er hier sprake moest zijn van een uniek document, mede omdat niet alleen het bekendere, maar ook minder bekende werk voorbij was gekomen.

Shaffy Chantant. Na die eerste cd was het voor mij tijd om de muziek van Ramses Shaffy even aan de kant te leggen en een in 2003 door Bas Steman geschreven boek over Ramses Shaffy's leven erbij te pakken. Ramses Shaffy, zo kunen we daar lezen, werd geboren uit een zeer kortstondige relatie tussen een Egyptische diplomaat en een Poolse gravin van Russische afkomst. Hij werd deels door zijn moeder in Frankrijk opgevoed. Maar nadat zijn moeder tbc kreeg, kwam Ramses naar Nederland om via de interventie van een tante in een kindertehuis in Utrecht terecht te komen, waarna hij vervolgens weer in een pleeggezin terecht kwam in Leiden. Een reis vanaf Parijs, die eerder werd gememoreerd bij het noemen van het prachtige lied "De trein naar het noorden."

Na de middelbare school te hebben doorlopen werd Ramses in 1952 aangenomen op de Amsterdamse toneelschool en drie jaar later, in 1955, volgde zijn eerste debuut als acteur bij de Nederlandse Comedie. Shaffy dacht enkele jaren later het geluk te gaan zoeken als filmacteur in Rome, wat valse hoop bleek. Rollen waren daar niet voor hem weggelegd. In 1964 richtte hij de theatergroep Shaffy Chantant op waarbij je kunt stellen dat hij in het juiste nest terecht kwam met collega's die spoedig heel goede vrienden werden: Liesbeth List, Louis van Dijk en Thijs van Leer. Dit bracht hem in een wereld waarin songs niet alleen op het toneel ten gehore worden gebracht, maar ook op de plaat worden vastgelegd, in de radiostudio werden opgenomen voor uitzending en ook de televisiestations veelvuldig een bezoek van Ramses en de zijnen kregen.

Uit de archieven van Beeld en Geluid. Die laatste plekken — de radio- en televisiestudio's — staan centraal op de tweede cd, waarop alleen nummers te horen zijn die tot nu toe, in de vorm als op deze cd, niet aan het vinyl zijn toevertrouwd of op cd zijn vastgelegd. Natuurlijk komt er een aantal nummers voorbij dat overbekend is, maar het merendeel trekt de aandacht ofwel omdat de arrangementen anders zijn dan wel omdat het om een onbekend nummer gaat. Zoals gezegd, afkomstig uit het enorme archief van Beeld en Geluid in Hilversum, waar veel materiaal van de publieke omroepen gelukkig bewaard is gebleven. Zo laat de cd ondermeer materiaal horen uit het KRO-radioprogramma Nu Hoor Ik Het Ook uit de jaren tachtig, van het Holland Festival uit 1969 of uit het prachtige AVRO-programma Easy Listening. Daarnaast zijn er in het archief ook registraties teruggevonden uit de musical De man van La Mancha en het Cabaret Festival in Scheveningen.

Maar, eigenlijk vormt het einde van die tweede cd pas het begin van nog veel meer heerlijks want de warme gloed blijft wanneer je de eerste dvd gaat afspelen. Een zeer mooie registratie van Shaffy Chantant, aangevuld met vele andere mooie songs in prachtige beelden die door diverse regisseurs destijds aan de beeldband zijn toevertrouwd. Beelden zowel in zwart-wit als kleur, gemaakt in Madurodam en eigenlijk tegelijkertijd in Amsterdam, waar Ramses zijn hart totaal aan heeft verloren. En de prachtige beelden worden voortgezet op de volgende dvd waarbij een live-optreden van Ramses en zijn hartsvriendin Liesbeth List is vastgelegd. Ze zijn beiden zowel solo als in duet te horen met tal van successen. Zelf was voor mij zeer verrassend de registratie van "Ramses Shaffy zingt Frank Sinatra," een optreden dat ik destijds gemist heb en waarvan ik zelfs niet op de hoogte was. Tal van bonussen werden aan de dvd's toegevoegd, waaronder een interview uit de vroege jaren zestig van de vorige eeuw, gedaan door Ronnie Tober. Verder een ontmoeting met Ramses in Theater Carré waar hij op schitterende wijze werd geïnterviewd door Martin Simek. Tot slot een bezoek van Ivo Niehe, die Ramses Shaffy eerder deze eeuw met een bezoek verraste in het Sarphati Huis in Amsterdam.

Literatuur

Steman, Bas (2003), Ramses Shaffy — Naakt in de orkaan. Bussum: Strengholt.