Het platform van de Reclame Exploitatie Maatschappij

Een overval op zee. De bewoners van het westen van ons land werden in augustus 1964 aangenaam verrast met de komst van televisie-uitzendingen die voorzien waren van een commercieel sausje. in het gezelschap van die reclames kwamen programma's de huiskamer binnen die voornamelijk afkomstig waren uit de soap-keukens van de commerciële omroepen uit de Verenigde Staten en Engeland: De Onzichtbare Man, Mr. Magoo, Zorro, The Saint, en niet te vergeten animal actors als Rin Tin Tin en het sprekende paard Mr. Ed. Voor de meeste kijkers was het een eerste kennismaking met de producten van de naoorlogse Angelsaksische televisiecultuur. En, die programma's kwamen niet uit Bussum of Hilversum. Onder de naam "RTV Noordzee" gingen ze vanaf een kunstmatig platform op de Noordzee voor de kust van Noordwijk, in internationale wateren, de lucht in. Nederland verkeerde in 1964 nog steeds in een tijd dat veel 'verboden' was en zeker de televisie met taboes was omgeven. Dat te doorbreken was het doel van de mensen die zich verenigd had in de REM — voluit de Reclame Exploitatie Maatschappij. Ideële motieven speelden zeker mee, maar zakelijke belangen waren de groep grootindustriëlen, waaronder scheepsbouwer Cornelis Verolme, dagbladuitgever Will Hordijk, Ir. Heerema — eigenaar van een constructiebedrijf van boortorens — en bankier Texeira de Mattos, vanzelfsprekend ook niet vreemd.

De Nederlandse volksvertegenwoordiging had, in vergadering bijeen, op 17 september 1964 al besloten dat er een einde diende te komen aan de radio- en televisie-uitzendingen vanaf het kunstmatige platform in de Noordzee, ter hoogte van Noordwijk, genaamd het REM-eiland. Met grote meerderheid, maar liefst 114 tegen 9 stemmen, gingen de leden van de Tweede Kamer akkoord met het regeringsvoorstel van het christen-democratische kabinet Marijnen, dat de uitzendingen van RTV Noordzee onmogelijk moest maken. Het toenmalige kabinet kreeg de steun van op een na alle afgevaardigden van de socialistische oppositie en van alle overige oppositiepartijen behalve dan de Boerenbond. CHU-Minister Ynso Scholten van Justitie beloofde het wetsvoorstel met spoed door te sturen ter bekrachtiging door de leden van de Eerste Kamer. De hele procedure vergde vele weken. Getekend op 3 december 1964 door de toenmalige Koningin Juliana was, via deze Wet Installaties Noordzee, in de volksmond anti-REM-wet geheten, het lot van RTV Noordzee bezegeld. Twee weken later volgde er actie.

Het kan niet anders dan dat de autoriteiten de pers van te voren hadden geïnformeerd, want alle kranten deden zonder uitzondering uitgebreid verslag van de activiteiten die op die ochtend van 17 december 1964 op de Noordzee hadden plaatsgevonden. Een groot deel van de aanwezige persmensen hadden aan boord van de MV Clasina, een kotter, de snelle luchtlandingsoperatie van de marine en Rijkspolitie kunnen gadeslaan. Anderen hadden gebruik gemaakt van kleinere bootjes om vooral niets te missen van de geplande actie. Even voordat de actie begon had de bemanning van de MV Delfshaven het REM-eiland, waarop RTV Noordzee haar uitzendingen uitstraalde, inclusief de bijna honderd meter hoge zendmast, in volle verlichting gezet. Hierdoor stond het platform in helwit licht getekend en onder het vliegdek floepten felle lampen aan.

De leiding van de actie die de overheid op touw had gezet, lag in handen van de commandant van dienst van de luchtvaart van de Rijkspolitie, Erik Gerritsen. Vanuit de Sikorsky-helikopter met het nummer 135, werd hij snel op het platform neergelaten, gevolgd door een groot aantal collega's, waaronder wachtmeester A.J. van der Spek. Binnen drie minuten, zo wil de overlevering, wemelde het op het dek van het platform van de Rijkspolitie en werd het eiland officieel bezet en de apparatuur verzegeld. De actie was om half een in de middag beëindigd, wat betekende dat de helikopters op dat tijdstip weer veilig op de basis stonden en de Delftshaven weer in haar thuishaven was teruggekeerd. De Nederlandse kijkers van TV Noordzee waren de daarop volgende avond zwaar ontstemd omdat alleen nog de uitzendingen van Nederland 1 en Nederland 2 overbleven. Dat laatste vormde wel een, zij het beperkte, uitbreiding. Sinds 1 oktober 1964 waren de uitzendingen van Nederland 2 — na een periode van proefuitzendingen — opgestart, en dat gelijk aan Nederland 1 met een beperkt aantal uitzenduren per avond. Uiteraard zweeg ook Radio Noordzee, dat via de 214 meter actief was, na de inbeslagname door de autoriteiten.

Het Vrije Volk bracht de volgende dag een kort interview met kapitein Erik Gerritsen, die, zoals gemeld, als eerste op het REM-eiland landde. Gerritsen zei het volgende: "Korporaal Groenink had zo gemanoeuvreerd met zijn machine dat ik precies op het randje van het dek terecht kwam. Dat was noodzakelijk om aanraking met de over het dek gespannen antenne te voorkomen. Op die antenne stond namelijk een hoge spanning. Na mij kwamen opperwachtmeester A.J. van der Spek, wachtmeester 1e klasse M. van der Berg en de heer R.J. Knobbe, hoofd van de bijzondere radiodienst van de PTT op het platform." Voor de anderen kwamen moest kapitein Gerritsen eerst de zender uitschakelen zodat de antenne niet langer onder spanning zou staan. Gerritsen: "De eilandbewoners stonden te fotograferen toen we naar beneden kwamen, maar ze verdwenen toen we heelhuids op het dek stonden. Er werd geen tegenstand geboden, maar ik werd ook niet geholpen met het uitschakelen van de zender. Ik moest het zelf maar uitzoeken. Ik had zoiets horen mompelen dat er 1500 volt op de antenne zou staan. Ik heb ze ook verteld wat ik kwam doen, maar dat was uiteraard geen nieuws voor ze."

"De REM is weg. Deze kreet klonk 's morgens ook over het marinevliegkamp Valkenburg, de plaats waarvan de fatale helikopters opstegen om hun raid op het REM-eiland uit te voeren. De drie Sikorsky's, geregistreerd 134, 135 en 137 van het Squadron nummer 8, dat onlangs van de Karel Doorman naar Valkenburg terugkeerde, stegen 's morgens onder grote belangstelling, evenals met grote afkeer van de vliegtuigbemanning, op om hun oorlogje in de dop ten tonele te brengen. Met angstige spanning werd hier op het vliegveld het verloop van de strijd gevolgd, bijvoorbeeld via Scheveningen Radio." Via een van de kanalen van Scheveningen Radio was inderdaad een gedetailleerd verslag te volgen van journalisten en hun redacties. Ook toen de helikopters terugkeerden op de basis was de stemming bepaald niet regeringsgezind te noemen. De brief ging verder met: "Hiermee willen we te kennen geven dat ook de Marine Luchtvaart Dienst de REM een warm hart toedroeg, al moest ze zelf aan haar ondergang meewerken. Wij allen hebben aan TV Noordzee een goede vriend gehad, die met haar dikwijls goede films de lange en saaie zuilenavondjes opfriste. Wij zullen ons piraatje missen, maar hopen allemaal dat hij vlug terug zal komen en grandiozer dan ooit. Zo ziet U, brave burgers, dat gij geen REM-verziekers moet roepen tegen de jongens van de MLD want wij zijn voor de REM!"

Ene Welter uit Bunschoten schreef: "De volksvertegenwoordigers (wie lacht daar) hebben het dan toch voor elkaar. De REM is uit zee gehaald. Een prestatie van onze politici van de eerste orde. Het antwoord dat wij van onze kant kunnen geven is, drijf de bestaande omroepen de Noordzee in door en bloc het lidmaatschap op te zeggen. Doen wij dit niet, dan had Wim Kan toch gelijk door ons te vergelijken met twaalf miljoen oliebollen op aardgas." En een zekere Brederode uit Santpoort verwoordde zijn ongenoegen als volgt: "Via de nieuwsdienst van de radio vernam ik dat de uitzendingen van de REM werden verboden. De heren regeerders worden bedankt. Dat hebben ze weer fijn voor elkaar gebokst, mede dankzij een wet uit de oudheid van 1904 inzake de regulering van de PTT en de Telefoon en Telegrafie. Wat een land, wat een conservatisme, waar dit alles mogelijk is. Kunnen wij nu ook onze antennes tegen terugbetaling bij de regering inleveren? Het zijn er enkele honderdduizenden waar de fiscus toch het nodige geld aan heeft verdiend. Tot Verolme en vele anderen betrokken bij de REM zou ik willen zeggen: U hebt ons veel plezier en genoeglijke avonden bezorgd, maar begin nooit meer iets in dit gekke land met zijn gekke maatregelen."

Kamervragen en zenderonderhoud. Kort voordat het REM-eiland in beslag werd genomen, waren de eigenaren, zo dachten ze, zo slim geweest om hun aandelenpakket van de hand te doen en wel aan de internationale onderneming High Seas Television, gevestigd in Londen. Enkele dagen na de inbeslagname was in verschillende kranten te lezen dat de nieuwe beheerder van RTV Noordzee, eigenlijk een lege onderneming was. De vennootschap, zo hadden journalisten uitgezocht, was op 13 november 1964 opgericht door de heer Pawson, eigenaar van een taxibedrijf in Londen. Er waren slechts twee aandeelhouders namelijk Pawson zelf en ene mevrouw Joyce Pratt uit Surbiton in Essex, die procureur-notaris was en kantoor hield aan de Broad Street in Londen, waar ook de onderneming zelf stond geregistreerd. Beiden namen voor het symbolische bedrag van één Engelse Pond, destijds rond de tien gulden, deel in de nieuwe onderneming. Pawson trok zich echter al na een paar weken uit de onderneming terug, ondanks dat hij weinig tot geen risico liep. De onderneming had dus alleen een formeel karakter.

Via de zogeheten Volks Aandelen Trust (VAT), waarvan scheepsbouwer Cornelis Verolme, Reinder Zwolsman en de bank Teixeira de Mattos de voornaamste aandeelhouders waren, hadden de kijkers zelf ook aandelen kunnen nemen in het project en velen hadden dat ook gedaan. Hoe reageerde de beurshandel de dag van de bezetting van het REM-eiland? Ondanks het nieuws van de justitiële actie bestond er die dag toch nog enige vraag naar REM-aandelen. De koers van het aandeel ging opmerkelijk genoeg zelfs enigszins omhoog en kwam op fl. 17,— te staan tegen een bedrag de vorige dag van fl. 16,25. Op 19 december 1964 bleek dat onze westelijke buren konden lezen dat er in het Hogerhuis ontevreden was gereageerd op de acties van de Nederlandse autoriteiten: "Engeland wil overeenstemming met andere Europese landen voor een gezamenlijk optreden, alvorens iets te doen tegen piratenzenders op schepen die buiten de Britse kusten opereren." Dat bracht Lord Hogson in het Hogerhuis naar voren. Hij voegde eraan toe dat de Nederlandse regering een drijvend radio- en televisiestation met behulp van de marine het zwijgen had opgelegd: "Wij achtten het beter dat deze kwesties door een internationale overeenkomst wordt geregeld. Wij menen dat het probleem van de piratenzenders niet door unilateraal optreden kan worden opgelost, omdat de storing dan zal voortduren."

Voor een grote groep van medewerkers was ook opeens de toekomst onduidelijk geworden. Zo was er bijvoorbeeld producer Dick Harris, die speciaal voor het REM-project zijn baan bij de VARA had opgezegd. Binnen een paar maanden na zijn eerste werkuren voor RTV Noordzee was het al weer totaal stil in de kantoren van de REM in Amsterdam. Voor velen was er spoedig toch weer werk binnen radio- en televisieland. Dick Harris verhuisde naar onze oosterburen waar hij door Rudi Carrell werd ingehuurd om mee te werken aan zijn steeds groeiende carrire in het toenmalige West-Duitsland. Helemaal onverwacht was dat overigens niet, omdat Harris nog op 5 mei van dat jaar — toen nog in dienst van de VARA — Carrell's fameuze Robinson Crusoë Show had geregiseerd, waarmee deze een Zilveren Roos won op het tv-festival van Montreux.

Ook een ander onderzoek, uitgevoerd in opdracht van het Nederlands Instituut voor Publieke Opinie, kwam met resultaten: "Liefst 81 procent van de ondervraagde televisiebezitters in West Nederland is vóór voortzetting van TV Noordzee door de TROS. Tweeënzeventig procent van de ondervraagde televisiebezitters, verdeeld over geheel Nederland, is vóór voortzetting van de programma's als TROS. Men stelde dat het ging om een representatieve steekproef onder 920 mensen. Gebleken is dat onder de aanhangers van de grotere politieke partijen van de KVP'ers tweeënzestig procent voor was, van de PvdA achtenzestig procent en onder de ondervraagden die VVD stemden er vijfenzeventig procent voor voortzetting had gestemd."

Op 6 januari 1965 stond in het Haarlems Dagblad het volgende te lezen: "Het officiële protest dat de Britse High Seas Television bij de Nederlandse regering heeft ingediend tegen het verzegelen van de zenders, is geschiedt door de raadsman mr. Sluyter te Amsterdam." De jurist had een soortgelijk protest ingediend namens de officiële eigenaar van het eiland, de Panamese maatschappij Exomar waarin zowel ir. Heerema als Cornelis Verolme belangen hadden. Beide protesten zijn toen ter afhandeling in de handen van Justitie gesteld. De eigenaren en de Britse onderneming maakten bekend dat ze voorlopig zouden volstaan met deze protesten. Sluyter beantwoordde nog wel de vraag van een journalist of eventueel gebruik zou worden gemaakt van een strafzaak tegen de Nederlandse staat: "Daar staat in het wetboek een mogelijkheid van een periode van vijf jaar voor en dus hebben we daar alle tijd voor."

Op 26 februari 1965 werd bekend dat de technische dienst van de PTT, destijds verantwoordelijk voor het zenderpark in Nederland, een advies had gegeven aan het kabinet over de toekomst van de televisiezender die op het REM-eiland stond opgesteld. Er waren namelijk andermaal vragen gesteld door het toenmalige Tweede Kamerlid voor de VVD, mevrouw Van Someren-Downer. Zij meende dat door het inzetten van de zender op het eiland een grote televisiekeuzemogelijkheid zou kunnen worden verwezenlijkt. De PTT keurde het idee echter af gezien de zender op het eiland werkte op kanaal 11, gelijk aan een televisiezender in het Teutenburger Woud. Hierdoor zou storing op elkaars frequentie kunnen worden veroorzaakt.

Op 8 april 1965 werd er in de kranten melding gemaakt van het feit dat een woordvoerder van het parket in Amsterdam bekend had gemaakt dat er niet bij benadering kon worden gezegd wanneer de verdachten in de REM-zaak hun dagvaarding zouden ontvangen. Het gerechtelijk vooronderzoek was, volgens de woordvoerder, nog steeds niet afgerond. De verdachten in de REM-affaire, waaronder enkele buitenlanders, zouden zich te zijner tijd — zo luidde de verwachting — voor de rechtbank moeten verantwoorden wegens het illegaal uitzenden van televisieprogramma's vanaf het REM-platform, dit nadat de anti-REM-wet officieel van kracht was geworden.

Maar het fictieve artikel, zogenaamd geschreven in Parijs op de datum van 20 april in het toekomstige jaar 3500, gaf een verslag over het verlies van het starre omroepbestel in Nederland en de historische vondsten die er waren gedaan. Laten we bij een deel van het verslag stilstaan: "De zekerheid dat het rijk eens heeft bestaan volgt uit het vinden van brokstukken van zeker vijf zuilen. Deze zuilen waren opgetrokken in afzichtelijke proporties, wat kan duiden op een zekere onbeheerstheid in de vormgeving van die dagen, dan wel op een verregaande zucht tot overheersing van het landschap. De fundering van deze zuilen was niet in overeenstemming met hun omvang. Duidelijk was dan ook te zien dat hun voetstukken steeds verder in de drassige ondergrond waren weggezakt. Voorts bleek dat men omstreeks 1965 nog getracht had de zaak te redden. Door Professor Sucre werd ter plekke een bronzen plaquette aangetroffen met het opschrift '1965 Het Open Bestel.' De benaming 'open bestel' dankte het geheel waarschijnlijk aan zijn doorzichtigheid, want binnen de vijfhoek te komen moet destijds onmogelijk zijn geweest."

Het duurste wrak van Nederland. Op 27 juli 1965 was er opeens nieuws vanuit de rechtbank in Amsterdam. De toenmalige officier van justitie, Mr. Dr. J.F. Hartsuiker maakte namelijk bekend dat de zaak, aangespannen tegen de eigenaren van de REM wegens overtreding van de anti-REM-wet, was geseponeerd. Reden hiertoe was dat vanuit de directie van de REM bij akte was beloofd af ter zien van illegale televisie-uitzendingen gericht op Nederland. Tevens stelde hij dat er toestemming zou worden verleend aan de eigenaren om de verzegelde zendapparatuur te ontmantelen en af te voeren naar het vaste land. Daarmee was officieel ook het beslag op deze apparatuur opgeheven. Wel werden vervolgens de essentiële onderdelen ter beschikking gesteld aan het parket te Amsterdam, om het op die manier onmogelijk te maken dat alsnog tot herstart van de uitzendingen zou worden overgegaan.

Het bestuur van het REM-project maakte nog dezelfde dag bekend dat er nog onzekerheid was inzake de toekomst van de 350.000 aandelen die er in 1964 waren verkocht: "Het REM-bestuur zal zich de komende dagen beraden over de verdere toekomst van het vennootschap en binnen enkele dagen daarna zullen de kleine aandeelhouders worden geïnformeerd over hun financiële situatie."

Op 26 oktober 1965 werd bekend dat het REM-eiland te koop stond voor een bedrag van drie miljoen gulden. In een interview maakte ir. Heerema bekend dat eenieder die voornoemd bedrag wenste neer te leggen in aanmerking zou komen om de nieuwe eigenaar te worden: "Op het platform zelf is het stil. De zenders staan inmiddels gedemonteerd aan wal. De Panamese maatschappij, waarvoor Heerema vertegenwoordiger is, heeft nog steeds niet bekend gemaakt wat men van plan is met het eiland. Volgens Heerema maakt men wel regelmatig geld over voor de onderhoudskosten en volgens hem zou het enorm kostbaar zijn het eiland in zijn geheel te verplaatsen. Heerema: 'Ik kan me echter wel enkele bestemmingen bedenken. Wat dacht U van een vakantieoord voor sportvissers of een roulettecasino? Het zou ook goed zijn als rustoord voor overwerkte mensen. Of misschien kan Rijkswaterstaat het gebruiken voor golfmetingen?'"

Vooral in tijden van nieuwsschaarste is er jaarlijks berichtgeving in de kranten te lezen die normaal, buiten deze periodes om, de krantenpagina's niet zouden halen. Komkommertijd, zo wordt het genoemd. Daar had ook de Telegraaf klaarblijkelijk last van op 23 augustus 1966. Op die dag meldde de krant in de kop dat het REM-eiland alleen nog een spookeiland was, voorzien van een misthoorn en lampen. Het eiland was begin juni van dat jaar verlaten door de daar aanwezige leden van het bewakingsteam onder leiding van de Katwijker Maarten van Beelen. Men had ontslag gekregen en sindsdien stond het negentig meter hoge stalen bouwwerk er als een verlaten spookgevaarte in de Noordzee. Men meldde ook de risico's van de afwezigheid van een bewakingsdienst: "Ernstiger is, dat het allesbehalve is uitgesloten dat vroeg of laat onbevoegden het eiland zullen beklimmen en daar alles wat los en vast zit zullen gaan slopen. Dat daarbij de automatische apparatuur defect kan raken, is allerminst uitgesloten. Zelfs bij een snelle signalering kan dit 's nachts of bij mist tot ernstige gevolgen leiden."

De automatische verlichting was in de zomer aangepast in opdracht van de Panamese eigenaren door mensen van het ingenieursbureau Heerema, die verantwoordelijk was voor de beveiliging en onderhoud. Men had enorme accubatterijen opgesteld en een misthoorn geïnstalleerd, die dag en nacht werkte. Slechts eenmaal per zes maanden dienden de batterijen te worden vervangen. Onderhand werd er volop gegist over de toekomst van het REM-eiland en doken voor het eerst ook geruchten op dat Rijkswaterstaat eventueel belang had om het platform als laboratorium te gaan inrichten. Begin van de lente 1967 maakte dhr. A.A. van Rijckevorsel, namens het ingenieursbureau Heerema Engineering Service in Den Haag, pas officieel bekend dat de zenders van het REM-eiland waren afgehaald en ergens in Nederland lagen opgeslagen. Niet bekend was er op dat moment wat er met deze materialen zou gaan gebeuren.

In 1969 werd een groot deel van de apparatuur van RTV Noordzee verkocht aan Arie Swaneveld, destijds wonende in Zuid Holland. Als fervent zendamateur liet hij een deel van de apparatuur ombouwen om er gelicenceerd televisie-uitzendingen mee te verzorgen. Het is nooit duidelijk geworden hoe hij echt aan de apparatuur kwam. Hij is daar altijd wazig over geweest en wilde alleen kwijt dat hij er destijds 8.000 gulden voor had neergeteld. Het enige andere bericht dat ik kon terugvinden inzake de opgeslagen apparatuur dateert van 12 februari 1966 en staat in het Haarlems Dagblad: "In het hoekje van de tot douaneloods omgebouwde voormalige visafslag van Scheveningen staat een indrukwekkend brok elektronisch vernuft ter waarde van anderhalf miljoen gulden. De alles aantastende zeedamp vreet geniepig aan de gevoelige transistors, spoelen, relais en condensatoren van een installatie, die ruim een jaar geleden nog Het Sprekende Paard, Mr. Magoo en The Saint binnen het bereik van vele televisiekijkers bracht."

Begin 1970 was er in de krant te lezen dat het REM-eiland zo langzamerhand was vervallen tot de categorie 'duurste wrak van Nederland.' Het eiland voor de kust van Noordwijk zag er slechts nog roestig, troosteloos en verlaten uit. Pogingen om het eiland te verkopen bleven vruchteloos en de Panamese eigenaar zat opgescheept met een schadepost van 35.000 gulden aan onderhoudskosten per maand. Toch werden de onderhoudswerkzaamheden voortgezet omdat men hoopte het eiland ooit toch eens aan een andere organisatie te kunnen slijten. Ir. Heerema, een van de investeerders, werd aan het woord gelaten: "Het eiland is een geliefd oord voor vogels geworden en dient van tijd tot tijd schoongemaakt te worden en wordt dan ook van de ernstige roestplekken ontdaan. Een volledige schildersbeurt zou echter veel te kostbaar worden en roest heeft op vele plaatsen vrij spel. Toch zal het voorlopig nog wel een paar jaartjes duren, voor het eiland in elkaar zal storten. Er worden al enige tijd geen onderhandelingen tot eventuele verkoop meer gevoerd. Bovendien heeft de heer Verolme, die zich met de verkoopplannen bezighield, op 't ogenblik wel andere problemen aan zijn hoofd."

Op 30 september 1972 bracht de Telegraaf een bericht waarin de plannen van Rijkswaterstaat bekend werden gemaakt inzake de eventuele aankoop van het REM-eiland. "Rijkswaterstaat voert onderhandelingen om het REM-eiland, dat sinds 1964 ongebruikt in de zee voor Noordwijk staat, aan te kopen van de Panamese maatschappij Excomar. Men neemt aan dat met de aankoop een bedrag gemoeid zal zijn van rond de half miljoen gulden. Rijkswaterstaat wil het platform gebruiken om er elektronische apparatuur te plaatsen voor de meting van golf- en stroombewegingen."

In werkelijkheid zou het nog ruim twee jaar tot na dat eerste bericht inzake Rijkswaterstaat in de Telegraaf duren, alvorens de plannen werden verwezenlijkt. Op 6 november 1974 meldde men: "Van het vroegere REM-eiland in de Noordzee is een wetenschappelijk meetstation gemaakt. Het was goedkoper dit voormalige televisiestation om te bouwen dan een nieuw kunstmatig eiland te bouwen. Rijkswaterstaat heeft het verlaten kunstmatige eiland het laatste half jaar schoongemaakt en ingericht met apparatuur, waarvoor 1,6 miljoen gulden is uitgetrokken. De aankoop van het eiland heeft 400.000 gulden gekost en dat is volgens de directie van het Ministerie voor Verkeer en Waterstaat een koopje. Het bouwen van een nieuw eiland zou ongeveer vijf miljoen gekost hebben."

Het eiland was met haar nieuwe functie tegelijk van naam veranderd en nu omgedoopt in "Meetpost Noordwijk." De apparatuur registreerde vanaf dat moment automatisch de golfslag, de luchtverontreiniging, de zeestromingen en windsnelheden. In de hoge zendmast zouden, zo lag het in de bedoeling, spoedig ook meetapparatuur geplaatst worden ten bate van het KNMI in De Bilt. De verzamelde gegevens werden in die tijd radiografisch doorgestuurd naar de vuurtoren in Noordwijk, vanwaar ze door werden gestuurd naar een centrum van Rijkswaterstaat. De ramen en patrijspoorten van het eiland waren door Rijkswaterstaat extra versterkt en voorzien van elektronisch traliewerk, dat de wal bij onraad onmiddellijk waarschuwde. Ook had de Marineluchtvaartdienst beloofd om het eiland vanaf dat moment regelmatig in de gaten te houden.

Het idee voor een dergelijke onderneming stamde, zoals gezegd, al uit 1973. Al in dat jaar probeerden Gjalt Wijnstra en Bernard Ubbink van de TROS de NDR-leiding te interesseren voor het gedeeltelijk draaien van een aflevering op het voormalige REM-platform. Het was echter de directie van Rijkswaterstaat, die even eerder het platform had gekocht, die toen roet in het eten gooide. Het eiland dat vele jaren niet in onderhoud was geweest, had net een gigantische opknapbeurt en verfbeurt gehad en de nieuwe eigenaar zag het filmen daarom niet zitten. Het idee werd twee jaar later weer opgepakt toen de leiding van de TROS met plannen ter viering van het tienjarig bestaan als omroep rondliep. Er werd door Mooren een vervangend draaiboek geschreven die naar de regie van de Duitser Friedheim Werremeier zou worden gedraaid.

Ook als het ging om de oorspronkelijke doelstelling van het eiland, als locatie voor televisie- en radio-uitzendingen, werd de naam van het platform nog steeds genoemd. Zo viel op 27 augustus 1994 het volgende bericht te lezen over de toekomst van het REM-eiland, een bericht dat destijds vanuit de Gemeenschappelijke Persdienst was verspreid: "De initiatiefnemers van het commerciële nieuwsstation AM-Nieuws zijn dringend op zoek naar een plaats om een zendmast te bouwen. Geen enkele gemeente in Nederland heeft tot nog toe toestemming verleend voor de bouw van een 120 meter hoge zendmast, die nodig is voor een landelijk bereik. Als een van de locaties komt het voormalige REM-eiland voor de kust van Noordwijk in aanmerking, zegt uitgever M. van den Biggelaar." Op dat moment bestond het 24-uurs-nieuwsstation alleen nog maar op papier en was een samenwerkingsverband tussen de krantenuitgeverij Dagbladunie en uitgever Van den Biggelaar. Men kreeg begin 1994 een middengolffrequentie toegewezen van het toenmalige ministerie voor WVC. De 1395 kHz, die officieel voor Nederland beschikbaar is, bleek echter voor de organisatie onbruikbaar daar dezelfde frequentie destijds ook door Radio 10 werd gebruikt. Daardoor kreeg men vervolgens de 747 AM toegewezen, een frequentie destijds nog in gebruik door Radio 1, maar die spoedig alleen op de FM en kabel te beluisteren zou zijn.

Meer succes hadden sommige zendamatuers. In de loop der jaren is er namelijk een beperkt aantal zogenaamde twee-meter-expedities geweest vanaf het REM-eiland. Een van de gelicenceerde zendamateurs, die op die manier actief zijn geweest, is Theo Tromp. Hier volgt zijn relaas: "Ik schrijf 1995 en het leek me als gelicenceerd radiozendamateur heel boeiend om samen met een andere zendamateur eens wat te gaan doen vanaf het REM-eiland, wat in die tijd nog volop dienst deed als Meetpost Noordwijk van Rijkswaterstaat. Enerzijds omdat het in radiotechnisch opzicht een prachtige locatie was, zonder obstakels en met prima propagatie over het zoute water; anderzijds kwam toch ook bij mij de nostalgie een beetje om de hoek kijken. In de maand februari van dat jaar heb ik een verzoek hiertoe gericht aan eigenaar Rijkswaterstaat, die aanvankelijk minder enthousiast was over dit voorstel danikzelf. Maarer werd tocheen paar weken later naar me teruggebeld en men had goed nieuws: we kregen toestemming om een paar dagen vanaf het platform uit te zenden op een aantal radioamateurfrequenties waaronder de bekende 2-meter-band."

"Omdat wij beiden in die tijd nog niet over de zogenaamde A-licentie beschikten, mochten we helaas (nog) niet op amateurfrequenties in de kortegolf uitzenden. De weken na dit eerste platformbezoek verstreken; we hadden onze zaken goed voorbereid en georganiseerd en de maand juli naderde met rasse schreden. In het daaraan voorafgaande weekend was er contact met de platformbeheerder om een en ander af te stemmen voor het vertrek naar het platform die maandag. De bedoeling was om ons te melden om half acht 's ochtends bij een Scheveningse reder en de afvaart zou vervolgens om acht uur plaatsvinden. Ten tijde van dit contact was het schitterend weer; het leek erop dat alles goed zou verlopen, maar we hadden te vroeg gejuicht. In de nacht voor ons vertrek naar de Meetpost trok een fikse onweersbui over en het mooie weer was die maandag voorbij. Toch meldden wij ons, bepakt met onze elektronica en antennes in Scheveningen, want het zou gewoon doorgaan ..."

"Eenmaal op het platform viel het op dat er best nog sporen van het verleden zichtbaar waren, zoals de aanhechtingspunten op de plek waar eens de grote mast heeft gestaan en de nog te herkennen ruimte van wat ooit een studio was. Deze ruimte was inmiddels deels gevuld met allerlei apparatuur met betrekking tot meteorologisch onderzoek en ingericht als eet- en kantoorruimte. In gedachten hoorde ik de tune van de televisieserie Mr. Ed." De boordaccomodatie was ook zonder meer goed te noemen met ondermeer een groot aantal hutten en een fitness- en televisieruimte. De stroomvoorziening bestond uit drie DAF-generatoren van 40 kVA elk en alles was in een pico bello staat van onderhoud. Na aankomst mochten wij, in verband met de vrij harde wind, nog niet naar buiten om de antennes te installeren maar intussen kon veel nuttig werk worden verricht door de radioshack alvast in te richten en de apparatuur aan te sluiten. Dit terwijl het weer gelukkig verbeterde en wij buiten op dit roemruchte platform onze antennes konden gaan plaatsen."

Met Rijkswaterstaat als eigenaar leek het voormalige REM-eiland zijn nieuwe bestemming te hebben gevonden. Nog in het jaar 1996 kwamen er positieve berichten naar buiten over de activiteiten van de onderzoeksgroep op het REM-eiland. In diverse kranten, waaronder het Leidsch Dagblad, was in oktober van dat jaar te lezen dat op het voormalige REM-eiland dat jaar enkele zeer succesvolle onderzoeken waren uitgevoerd. Ondermeer was er de uitwisseling van het meest bekende broeikasgas, kooldioxide, waarbij een toen nog niet eerder bereikte nauwkeurigheid der samenstelling kon worden bepaald en benoemd. De onderzoekers slaagden er tevens voor de eerste maal in om rechtstreeks de stroom van het gas DMS te bepalen. DMS is van invloed op de vorming van de wolken en daarom van groot belang bij mogelijke klimaatveranderingen. De berichtgeving werd gedaan in verband met het ingaan van de tweede periode van een langdurig meetexperiment dat met acht miljoen gulden werd gefinancierd vanuit de Europese Unie. Bij het onderzoek werd niet alleen de apparatuur op het REM-eiland ingezet maar tevens gebruik gemaakt van het Britse onderzoeksschip MV Challanger, dat een in zee gebrachte gaswolk ging volgen om te kijken hoe die veranderde onder invloed van de zeereis.

Intussen waren ook de eerste boeken over de REM verschenen. De naam van Joop Landré is verbonden met de omroepwereld als een van de grondleggers van de TROS. Samen met Mr. Minderop maakte hij deze omroep in een zeer korte periode, nadat het in 1966 als omroep tot het bestel was toegelaten, tot de belangrijkste van dat moment. Landré studeerde rechten en was in 1934 aangenomen als redacteur bij de Telegraaf. Voor de oorlog nog verhuisde hij naar Philips, waar hij in eerste instantie bij de reclameafdeling werkte maar later perschef van het bedrijf werd. Het eerste stempel dat hij op de radiowereld drukte was die op Radio Herrijzend Nederland, waar hij chef nieuwsdienst was. Na de Tweede Wereldoorlog werd hij benoemd tot directeur van de toenmalige Regering Voorlichtingsdienst. Maar zijn loopbaan was bij lange na nog niet compleet. Daarna werd hij immers directeur bij het Polygoon Journaal en weer later nog directeur van de Nederlandse Film Productie Maatschappij in Rotterdam. Gedurende dit laatste werkverband raakte hij tevens betrokken als juridisch adviseur bij RTV Noordzee. In 1966 volgde zijn benoeming tot directeur van de TROS. Klein van stuk werd hij met grote achting door velen bewonderd. In 1974 bereikte hij dan wel de pensioensgerechtigde leeftijd, maar hij ging door met het maken van radioprogramma's gericht op zijn leeftijdgenoten. In 1985 nam hij het eerste exemplaar in ontvangst van mijn publicatie Van REM naar TROS in het Badhotel te Scheveningen. In september 1994 kwam Landré met zijn eigen boek op de markt. In Joop Landré vertelt verhaalde hij op anekdotische en humoristische wijze over zijn belevenissen sinds 1909. Op 20 maart 1997, kwam hij op 87-jarige leeftijd te overlijden.

Een jaar later, in de julimaand van het jaar 2004, werd er andermaal een initiatief gelanceerd voor hergebruik van het platform. Een combinatie van bedrijven en instellingen zag mogelijkheden om het bouweerk op zee een recreatieve en educatieve functie te geven. De woordvoerder van REMco, een van de initiatiefnemers, formuleerde het als volgt: "Het REM-eiland is nu bijna veertig jaar oud en zo goed als op. 'Er zal groot onderhoud moeten plaatsvinden en dat is ons te duur,' aldus de directie Noordzee van Rijkswaterstaat. Op 15 augustus 1964 begonnen de uitzendingen van Radio Noordzee en TV-Noordzee vanaf het REM-eiland. Vier maanden later stak politiek Den Haag daar een stokje voor om het toenmalig omroepbestel te beschermen. De REMco wil samen met Goesting Events, Stichting de Noordzee en OCN, een cultureel netwerk, de sloop van het REM-eiland bij Noordwijk (tijdelijk) voorkomen. De overheid heeft bekendgemaakt het platform niet langer in stand te willen houden en zoekt een koper of laat het platform slopen. In ieder geval wil REMco de sloop tegengaan en het platform nog zeker de komende drie jaar exploiteren. Hiervoor heeft zij onlangs een plan gepresenteerd aan de huidige eigenaar. Goesting Events organiseert bijvoorbeeld verschillende activiteiten rond het platform. Zo kunnen geïnteresseerden een Life Rescue training volgen en met de boot of helikopter een bezoek brengen aan het REM-eiland."

Op weg naar het einde. Op 15 april 2005 werd het bericht dat het eiland te koop stond definitief bevestigd. Het volgende persbericht ging door geheel Nederland: "Het REM-eiland (Reclame Exploitatie Maatschappij) staat te koop. De beheerder Rijkswaterstaat bevestigde vrijdag dat het stalen eiland voor de kust van Noordwijk in de verkoop gaat. Anderhalf jaar geleden maakte de directie Noordzee van Rijkswaterstaat al duidelijk dat het meetpunt voor onder meer golfslag overbodig was geworden. In eerste instantie zou het Meetpunt Noordwijk gesloopt worden. 'Mocht de verkoop deze zomer niet doorgaan, dan wordt het alsnog ontmanteld,' zei een woordvoerder van Rijkswaterstaat. De toekomstige kopers moeten aan een aantal voorwaarden voldoen: 'Een vuilverbrander zal er bijvoorbeeld niet komen.' Volgens de woordvoerder van Rijkswaterstaat heeft onder meer de Stichting Noordzee interesse voor het eiland getoond. De Dienst der Domeinen van het Ministerie van Financiën zal, zoals gebruikelijk bij rijksbezittingen, de verkoop op zich nemen. Hoeveel het eiland moet kosten, hangt af van de koper met het beste plan en bod voor het meetpunt. De jaarlijkse lasten voor het oude en versleten platform bedragen tussen de 500.000 en 700.000 euro. Het gevaarte van twaalf bij vierentwintig meter, met twee dekken en een helihaven, ligt sinds 1964 negen kilometer uit de kust voor de badplaats. Enkele topmannen uit het bedrijfsleven begonnen er toen onder leiding van scheepsbouwer C. Verolme de Reclame Exploitatie Maatschappij als commerciële reactie op het toenmalige omroepbestel."

"Tussen 1969 en 1973 brachten wij zomers, met tussenpozen, een bezoek aan het REM-eiland. Soms ging ik er zeilend met mijn catamaran heen, dan weer met een visbootje. Dat ging dus beslist niet met toestemming. Ik zou ook niet geweten hebben aan wie we toestemming moesten vragen. De betreffende foto's heb ik in augustus 1972 vanuit de nok van de toren van het REM-eiland gemaakt. Wat ik me er nog van herinner is dat het geweldige uitzicht, dat je daar op zo`n honderd meter hoogte had. Wat me ook altijd is bijgebleven is, dat als je het REM-platform op een paar honderd meter genaderd was je altijd weer de dieselgeur rook. Afmeren deden we destijds aan een paal die klimtreden had. Boven moest je jezelf dan om de paal heen wurmen, om vervolgens op een stel balken te kunnen komen. En vervolgens dan kruipend, vlak onder de opbouw, naar een luik, dat uitkwam in de machinekamer. Het was er toen op het REM-eiland echt al een enorme ravage. En wij waren dus zeker niet de eersten die er een bezoek brachten. Verder lagen er ontzettend veel dode vogels aan dek van het platform. In die jaren heb ik daar meerdere rollen met dia`s vol geschoten. Vaak kookten we, op een meegenomen gasbrander, een maaltijd, die we dan heerlijk op het helikopterdek, onder het genot van een glaasje gevuld met alcohol, nuttigden. Wat een geweldige tijd was dat. We voelden ons vrij met een soort van zeerover gevoel."

"Toen in 1974 het REM-platform in handen kwam van Rijkswaterstaat en Meetpost Noordwijk werd en de toren werd afgebroken, was voor mij het karakteristieke van het REM-eiland verdwenen. De REM was de REM niet meer. Toch doen we als de wind bezeild is, ieder jaar toch nog wel een paar keer een rondje REM-eiland. Even vanaf het Noordwijker strand — daar ligt mijn boot — recht de zee in en bij het REM-eiland aangekomen de schoten los, even kijken en met weemoed terugdenken aan die, voor ons, geweldige tijd tussen 1969 en 1973."

"In augustus 1964 was ik bij mijn neef in Zuid Holland en toen ik uit de bus stapte zag ik een enorme hoeveelheid mensen staan bij een etalage van een radiohandelaar. Het testbeeld van RTV Noordzee was op dat moment in beeld. Ongelooflijk, ik haastte me naar mijn oom die meteen de televisie aanzette. 's Avonds gingen we naar het strand in Noordwijk en via de sterke marinekijker van mijn oom zagen we dat de helikopters af en aan vliegen. Een paar dagen later kocht ik voor mijn grootmoeder een REM-antenne, dat wil zeggen: je stond eerst in een meterslange rij op de Ceintuurbaan voor de ingang van de winkel. Een paar dagen later was het genieten van programma's als: Danger Man, Mr.Ed, het Sprekende Paard, The Saint en De Onzichtbare Man. Zoals we allemaal wel weten duurde het feest niet lang: op 17 december 1964 meende de Nederlandse overheid een eind te moeten maken aan de uitzendingen."

Voor het platform was het doek inderdaad definitief gevallen. Omdat het eiland in slechte staat verkeerde, en wetgeving ter plaatse geen ongebruikte bouwwerken toestaat, werd in september 2006 met de sloop begonnen. Objecten, installaties of werken zoals een meetplatform of booreiland, zichtbaar vanaf de kust, zijn alleen binnen de twaalfmijlszone toegestaan als het object van zwaarwegend maatschappelijk belang is en niet elders kan worden neergezet. Dat gold niet voor het REM-eiland. In de vroege ochtenduren van zaterdag 23 september 2006 werd gestart met de sloop van het REM-eiland dat werd uitgevoerd door een Nederlands-Belgische combinatie van bedrijven. Bij de sloop werd het gebouw van de stellage gebrand en omstreeks zes uur 's middags met behulp van een drijvende kraan op een ponton geplaatst. De volgende zondag werd de bovenbouw van de REM naar Vlissingen afgevoerd. De daarop volgende week zaagden duikers de draagconstructie op zes meter onder zeeniveau af. Op land werd alles verder ontmanteld. Naar verwachting werden de werkzaamheden op zee woensdag 27 september afgerond. Daarna ging het platform op transport naar Vlissingen Oost waar het REM-eiland zondagmiddag 24 september rond twaalf uur arriveerde.

"Het platform blijkt in zeer goede staat te zijn. Dat geldt ook voor het dertig meter hoge onderstel (jacket) dat er na tweeenveertig jaar, afgezien van een laag aangroei, zeer goed uitziet. Van roest is er nauwelijks sprake. Uit de degelijke constructie blijkt dat destijds bij de bouw op de werf van Verolme in het Ierse Cork geen halve maatregelen zijn genomen. Voorlopig blijft het REM-eiland in de haven van Vlissingen-Oost liggen. Vraag is of het de definitieve eindbestemming zal zijn. Hoondert heeft geen haast met de sloop. Men houdt nog rekening met eventuele gegadigden die het platform willen kopen en een nieuwe bestemming willen geven."

Het bleef vervolgens weer lange tijd stil rond het REM-eiland totdat op 7 juni 2008 het volgende bericht in verschillende kranten verscheen: "Het REM-eiland, ooit een platform in de Noordzee waarop de commerciële zender Radio/TV Noordzee in 1964 uitzendingen verzorgde, verhuist naar Amsterdam. De projectontwikkelaar De Principaal heeft het platform gekocht en wil het verbouwen tot een groot restaurant in 't IJ in Amsterdam. Dat heeft Jeroen Rademaker, projectleider namens De Principaal, bekend gemaakt. Het REM-eiland wordt over ruim een maand naar Amsterdam gesleept, over een jaar zal de verbouwing tot restaurant klaar moeten zijn."

Een paar dagen later viel het volgende persbericht in mijn mail box: "In de zomer van 2009 zal het REM-eiland, bekend van de eerste commerciële televisie-uitzendingen vanaf de Noordzee, nieuw leven worden ingeblazen als restaurant. Faktor Civil Engineering kreeg de opdracht het eiland te voorzien van een nieuwe ondersteuning. Terwijl men bij Faktor werkt aan de tekeningen en berekeningen voor de nieuwe ondersteuning, wordt het jacket, van het eiland momenteel in de haven van Vlissingen-Oost gestript. Het gebouw zal tevens worden voorzien van een extra verdieping. In juli 2009 zal het eiland in het IJ in Amsterdam geplaatst worden om daar dienst te doen als restaurant en vergaderruimte. In 2006 werd het gebouw van het onderstel losgebrand en werd het op een ponton naar Vlissingen-Oost versleept. Vervolgens werd het dertig meter hoge onderstel opgetild door een drijvend bok en eveneens naar de Vlissingse haven gesleept. Op 4 juni 2008 werd bekend gemaakt dat het REM-eiland was opgekocht door een projectontwikkelaar."

"Voor de plannen tot inrichting van de eerste verdieping is De Key in zee gegaan met de Hoge School Amsterdam, waar studenten van de afdeling Minor Management van Creativiteit en Innovatie gevraagd zijn verschillende concepten te bedenken voor de inrichting en het gebruik van de eerste verdieping. Gezien de historische lading, die het voormalige REM-eiland met zich meedraagt, is bij een van de concepten het idee naar voren gekomen, gedurende een of twee jaar, deze verdieping een museumfunctie te gaan geven. Hiervoor is een groep studenten met een aantal mensen in contact getreden om over de invulling van dit idee te gaan praten en te zien hoe het een en ander in de toekomst eventueel gerealiseerd kan worden. Er is meer dan voldoende materiaal aanwezig. Dit is zowel in beeld als geluid als tastbaar voor handen op diverse plekken in ons land. Begin december 2008 volgde een gesprek in Groningen met een aantal studenten, onder aanvoering van Chantal Klaver. Dit resulteerde in een verdere ideeontwikkeling, waarbij een aantal voorstellen door de studenten in een lijvig rapport werden voorgelegd. Ook door Rob Olthof van de Stichting Media Communicatie uit Amsterdam is aan de ideevorming meegedaan.

• Archief Freewave Media Magazine
• Knot, Hans (1985), Van REM naar TROS. Amsterdam: Stichting Media Communicatie / Freewave Media Magazine.
• Leidsch Dagblad, oktober 1996
• Revue der Reclame, februari 1965
• Telegraaf, Jaargang 1964 en 1965
• Televizier, Jaargang 1964 en 1965
• Volkskrant, Jaargang 1964 en 1965
• Vrije Volk, Jaargang 1964 en 1965
• Washington Post, 18 december 1964