Kleur op het scherm

Gekleurde beelden. 14 oktober 1964 zal altijd in de technische geschiedenis gebeiteld staan als de dag dat er voor de eerste keer, hetzij op zeer beperkte schaal, een televisie-uitzending in kleur in ons land werd ontvangen. Een duizendtal Nederlanders zag die avond tussen half acht en half negen, via forse — experimentele — ontvangsttoestellen, de allereerste uitzending in deze vorm.

De kijkers waren honderd Philips-employés uit Eindhoven met hun gezinsleden, een groep PTT-technici en ongeveer veertig journalisten. De uitzending vond plaats uit de studio, die was gebouwd in het Natuurkundig Laboratorium van Philips in Waalre. Maar er zat meer in de koker. De GPD-kranten de volgende dag: "Maandelijks zal Studio-Waalre experimentele kleuren televisie-uitzendingen de lucht insturen. De directie van Philips gelooft, dat kleurentelevisie vooral mogelijkheden heeft in de educatieve sector. De leiding van Philips meent — heel voorzichtig — dat aan het eind van 1967 in Europa 2 à 300.000 kleurenontvangers in gebruik zullen zijn. Het aandeel dat Nederland hierin heeft zal mede worden bepaald door wat de omroep en de overheid gaan doen. Het is de bedoeling dat de omroepen op bepaalde gebieden met Philips zullen gaan samenwerken bij het verkrijgen van meer ervaring op het gebied van de kleurentelevisie."

Het eerste programma. Het programma werd destijds geregisseerd door Erik de Vries, de oervader van de Nederlandse televisie. Technici van Philips experimenteerden al jaren met het overbrengen van gekleurde beelden, aanvankelijk met overbrenging per draad, later via de lucht. Voor het eerst was dus in oktober 1964 sprake van "een signaal de lucht ingaan", dat gewoon in de huiskamers kon worden ontvangen en waarmee de werkelijkheid zoveel mogelijk werd benaderd.

De eventuele aanschaf van een kleurentoestel werd voor de toekomst in prijs geschat op het drievoud van de aankoop van een zwart-wit toestel. Maanden lang zou er gespaard dienen te worden alvorens men zich een eigen toestel kon veroorloven. Daarnaast stelde ook de aankleding van het programma bij kleuruitzendingen hogere en kostbaarder eisen. Wat was er zoal te zien in deze experimentele uitzending?

PAL. In 1967 werd de kleurentelevisie officieus ingevoerd in ons land en waren er stapsgewijs meer en meer programma's in kleur te ontvangen. Op 21 september 1967 had dit historische gebeuren plaats op de toenmalige Firato-elektronicabeurs. Kleurenuitzendingen hadden buiten Europa al véél eerder plaatsgevonden. Op de wereldtentoonstelling in Brussel (1958) werd het technologisch hoogstandje van kleurentelevisie sterk gepromoot. Maar daar bleef het bij. Europa bleef vooralsnog zwart-wit kijken. Pas met de introductie van het Pal-systeem, dat in het grootste deel van Europa de standaard werd, kwam de doorbraak.

Het in Nederland geadopteerde kleurensysteem was het door de Duitse Dr. Walter Bruch van Telefunken uit het Amerikaanse NTSC-systeem doorontwikkelde PAL-systeem. Kwalitatief is PAL veel beter beoordeeld dan het Amerikaanse NTSC. Zelfs het Franse Secam-systeem, ook voor het eerst in kleur in 1967, heeft een hogere kwaliteit. Overigens zenden sommige Franse omroepen nog steeds uit in Secam, via satelliet, maar dan wel analoog.

Een kostbaar bezit. De eerste buitenreportage was een soort geschenk uit de hemel, want men filmde de intocht van Sinterklaas in Medemblik op 18 november 1967. Op 1 januari 1968 werd kleurentelevisie definitief ingevoerd. Een kleurentelevisietoestel kostte toen circa drieduizend gulden. Het gemiddeld nominaal besteedbaar jaarinkomen per inkomenstrekker lag toen op een kleine tienduizend gulden. Zo'n toestel was dus voor velen een dure aanschaf en een kostbaar bezit. Het duurde dus nog wel even voor het apparaat gemeengoed was. Pas in het midden van de jaren zeventig — toen ook het overgrote merendeel van de programma's in kleur werd uitgezonden — was de kleurentelevisie in de huiskamer iets gewoons geworden.

Voor de technische ontwikkeling van de Philips Kleuren televisie verwijs ik de lezer naar een Philips Bulletin over haar historische producten van de Stichting tot Behoud van Historische Philips Producten.