volume 21
december 2020

DAB Plus of Min?

Of, waarom DAB+ weinig meerwaarde heeft boven FM

door Ad Roland

Digital Audio Broadcasting, kortweg DAB, geldt als de digitale opvolger van de analoge FM. Vergeleken met de mogelijkheden van het internet heeft het radiomakers — zeker met de komst van 5G — echter weinig, te weinig, te bieden, aldus radiokenner Ad Roland.

Het Noorse DAB+-debacle. Het onderwerp komt regelmatig ter sprake, FM moet uit de lucht. Dat is geen nieuws. Men had vorige eeuw al besloten dat FM uiterlijk in 2015 zou moeten stoppen. Maar toen men ontdekte dat de geplande vervanger DAB om verschillende redenen nog niet in staat bleek FM te vervangen, werd het even stil.

Zelf maakte ik in 1988 tijdens de eerste testuitzendingen in Duitsland kennis met Digital Audio Broadcasting. Het project DAB stond toen nog in de kinderschoenen en wat er mis kon gaan, ging jarenlang mis. De club eureka, die het onderzoeksproject destijds begeleidde, zag DAB nietttemin vanaf het begin als europese uitdaging. en ze lieten zich niet uit het veld slaan. Nadat de ontwikkelaars, het Fraunhofer instituut, een technisch plusje aan de naam toevoegde, waren vrijwel alle problemen opgelost. Die plus lijkt weinig, maar was een flinke klus. Daardoor draagt nu in verschillende europese landen digitale radio de naam DAB+ en wordt het te zijner tijd ook in ons land de vervanger van FM.

Wanneer precies kan niemand me exact zeggen. Het is hopelijk pas aan de orde, als radio-luisterend Nederland er klaar voor is. Dat mag wat mij betreft nog even duren.

Men heeft onlangs in Noorwegen mogen ervaren dat de overstap naar DAB+ geen gemakkelijke operatie was. Daar schakelde in 2017 de landelijke (publieke NRK) omroep klakkeloos van FM over naar DAB+. Dat had tot gevolg, dat veel vaste luisteraars van NRK zonder DAB+-ontvanger hun geliefde programma's niet langer konden beluisteren. Het zorgde voor veel klachten van de luisteraars en voor heftige discussies binnen de politiek. Politicus Jacobsen van de Senterpartiet wilde zelfs dat de FM-zenders weer zouden worden ingeschakeld. Dat lukte niet, maar als men nog geen DAB+ had, kon men altijd nog naar de Zweedse radio luisteren. Die was bij 60% van de Noren nog wel op FM te ontvangen.

Weg met FM? Waarom de FM-frequenties moeten verdwijnen kon men mij tot heden ook niet precies vertellen. Ja, men roept dat dit goed is, omdat FM ouderwets analoog is en het tijd wordt om radio te digitaliseren. Men beweert zelfs dat de geluidskwaliteit van DAB+ beter is dan die van FM. Nu dat waag ik bij het huidige DAB+ met volgepropte radiokanalen te betwijfelen.

Laat ik de vraag eens anders stellen. Waarom is DAB+ de vervanger van FM? Omdat DAB+ aanvullende diensten beschikbaar stelt? Die kunnen we beter maar vergeten. Volgens mij hebben bijvoorbeeld Amber Alert, de omroepen, Spotify, en de ANWB reeds betere wegen gevonden om dienstbaar te zijn. Dan blijft alleen de mogelijkheid over om volgens de gebruikelijke ouderwetse methode radioprogramma's uit te zenden, net als bij FM maar dan digitaal. Daar is ook niets mis mee. Laten we echter één ding niet vergeten; wanneer men naar het functioneren van radio binnen onze gemeenschap kijkt, stelt men steeds weer vast, dat het succes van radio altijd afhankelijk was van de technische ontwikkelingen en de mogelijkheden die nieuwe technieken ons bieden. Dat is nog steeds het geval. Social Media is belangrijk, maar het is een denkfout dat alleen dat voldoende stuwend effect op de luisterdichtheid heeft.

De interactiviteit die grotendeels de toekomst van radio zal bepalen, moet volgens mij op technische vernieuwingen gebaseerd zijn. Net als bij Spotify, maar dan ietsje anders.

Genoemde vernieuwingen zijn allemaal via de digitale snelweg te realiseren. Het is een must voor ieder radiostation om zich voor het samenstellen van toekomstige programmaconcepten, te oriënteren op nieuwe technische mogelijkheden. Want stilstand is achteruitgang, toch?

Een klein voorbeeld. Een klein (één is genoeg) voorbeeld van Spotify, Deezer etc. spreekt voor zich. Deze muzikale internetdiensten hebben zich ontwikkelt tot verreikende concurrenten van de traditionele radiostations. Zij bieden muziek en dat is een belangrijke trekker. Sinds de eerste transitie van het luistergedrag der luisteraars in de jaren 1963-1969, is muziek voor meer dan 70% de grootste inschakelfactor van bijna ieder radiostation. Muziek bepaalt zelfs in veel gevallen welk type luisteraar 'zijn of haar' radiostation kiest. Het is niet in alles bepalend, maar als er geen muziek meer op de radio speelt, zouden nog maar weinig stations wat te vertellen hebben.

Spotify ... nou en? Het is triest, maar er is in ons land maar één radio-groep die daar een antwoord op heeft, Talpa. Alle andere muziekstations lopen het risico te zijner tijd, om eenvoudige redenen, een deel van hun luisteraars te verliezen, zonder de mogelijkheid dat verlies te kunnen compenseren.

Dat begint bij de jongste generatie en daarna volgen de jongvolwassenen enzovoort. Net als destijds bij internet en nu bij 3FM, een station met veel getalenteerde medewerkers (en dat meen ik) die inmiddels allemaal moesten vaststellen, dat social-media erg belangrijk is, maar langzaam ontdekken dat het zo bitter weinig zorgt voor de aanwas van nieuwe luisteraars.

Het positieve voorbeeld naast dat van Talpa is BNR met hun Smart Radio project dat steeds weer vernieuwingen uit de hoge hoed tovert.

Rechts: Hoe HD-Radio werkt...

Digitaal USA. Een Amerikaans digitaal initiatief waar ik ooit in 2000 (kun je nagaan) over schreef toen het als tegenpool werd gepresenteerd van het toenmalige DAB, heet HD-Radio. een digitaal alternatief voor de analoge FM- en MG-stations met iets meer programmatische mogelijkheden dan DAB+ lijkt het na een lange maar succesvolle start te hebben waargemaakt.

Links: Hoe HD-Radio werkt...

HD-Radio werd in ons land ook getest, maar er werd om politieke en technische redenen niet voor gekozen. Men heeft bij Uncle Sam HD-Radio verder ontwikkeld voor de Noord-Amerikaanse analoge radiostations. HD-Radio werkt zowel voor middengolf-zenders als voor FM-stations. en de stations kunnen digitaal uitzenden zonder hun eigen frequentie op te moeten geven. Veel radiostations zijn enthousiast, omdat ze op hun eigen FM- of MG-frequentie naast hun analoge programma, digitaal zelfs twee of drie verschillende programma's kunnen uitzenden.

Rechts: Een Amerikaanse video-advertentie van BMW

In de USA en Canada hebben vrijwel alle automerken (met wel 253 verschillende modellen) standaard HD-Radio ontvangers ingebouwd. er rijden inmiddels zo'n 50 miljoen auto's in de USA met HD-Radio. Rechts zie je de videoclip van BMW.

Eind 2018 waren er — volgens zeggen — in de USA iets meer dan 4.200 verschillende digitaal uitgezonden programma's te beluisteren. Maar afgaande op de beschikbare cijfers, waren toch nog bijzonder veel radiostations en luisteraars uiterst tevreden met FM.

HD-Radio is prachtig maar, net als bij DAB+, is alles gebaseerd op de oude vertrouwde manier van programmeren. Deze manier van radiomaken zal zeker nog wel een paar decennia een noemenswaardig aantal luisteraars behouden maar, zoals gezegd, zullen ook hier steeds meer luisteraars van andere digitale mogelijkheden gebruik gaan maken. De jonge generatie first dus.

Nieuw, nieuw, nieuw! De ene nieuwe ontwikkeling volgt in razend tempo de andere op. Het Fraunhofer Instituut is niet alleen de ontwikkelaar van DAB+. Ze zijn ook zeer actief in de Automotive Audio sector. een jaartje geleden presenteerden ze in Las Vegas tijdens de CeS-beurs onder meer een nieuwe technologie voor de toekomstige autoradio-bezitters. De nieuwste technologie maakt het mogelijk het radiostation waar men in de auto naar luistert, live te kunnen blijven beluisteren, zelfs als men buiten het ontvangstbereik van de zender(s) komt. Met dit stukje techniek synchroniseert de autoradio het audio signaal dat het radiostation uitzendt met de webstream van het station. Daarna schakelt de autoradio bij slechte ontvangst van het station, automatisch over op de webstream die men dan bij wijze van spreken tot in Zuid-Spanje live zou kunnen blijven beluisteren.

Een internet-verbinding is dan natuurlijk wel van belang, maar dat is straks met 5G een fluitje van een cent. Over 5G gesproken, de competitie om 'first to 5G' te worden is in verschillende landen los gebarsten en Amerika streeft ernaar als eerste met 5G on air te zijn. De zogeheten 5G-NR-standaard — NR staat voor New Radio — is de meest variabele 5G-standaard die op verschillende frequenties kan werken.

5G biedt straks ongekende mogelijkheden, is met meer dan 1 Gbps tien keer sneller dan 4G en vermenigvuldigt de verbindingsdichtheid met een factor honderd. Heel simpel, niet technisch gezegd zou dat betekenen dat wanneer er bij 4G duizend gesprekken per moment zouden kunnen plaatsvinden, het er bij 5G honderdduizend zouden kunnen zijn. Ongelofelijk!

FCC 5G-veiling. De Amerikaanse Federal Communications Commission (FCC) reguleert alles wat met radio, TV, kabel, satelliet en draadloze netwerken te maken heeft. Begin 2019 bereikte de FCC een mijlpaal met de sluiting van Auction 101, de eerste veiling voor het gebruik van de nieuwe draadloze 5G-services en FCC-voorzitter Ajit Pai vroeg bij de Amerikaanse Media-ondernemers uitdrukkelijk om aandacht toen hij zei: "Dat de omroeporganisaties in het verleden regelmatig opmerkelijke behendigheid hebben getoond met aanpassingen van technologische veranderingen en ze er nu verstandig aan zouden doen zichzelf te informeren over wat 5G is en hoe dit de uitzendsector in de toekomst zou kunnen beïnvloeden."

5G, ook voor TV en radio, of zoals dat op het internet heet: audio, met een toekomst? Goed idee!

Dit artikel verscheen in lichtelijk andere vorm eerder in
Spreekbuis.nl (19 februari 2019) en
Radiotrefpunt.nl (13 juli 2019).